Dierendag en het nut van vleermuis en gierzwaluw

Westlanden 03.10.2023 - Mooi dat de hond, poes en cavia worden verwend met dierendag. Maar denk ook eens aan soorten die in de problemen zijn en onze hulp nodig hebben.

Mensen vinden het niet fijn als ze worden lek gestoken door steekmuggen, knutjes of ziek worden door bacteriën of virussen. Toch heeft alles een nuttige rol in de natuur, maar door onbalans ontstaan problemen. Zo worden nu schapen en andere herkauwers, geteisterd door blauwtong, een dodelijk virus dat wordt overgebracht door knutjes. En de vogelgriep, ooit ontstaan in de intensieve kippenteelt in Azië, trekt als een armageddon over de aarde waarbij ontelbaar veel vogels doodgaan.

Er zijn vele soorten muggen en knutjes behoren daartoe. Knutjes hebben meer leuke namen: kneuten, mietzen, knaasjes of knozels. Het beestje is maar tot 4 mm groot. Vrouwtjesmuggen hebben bloed nodig voor de voortplanting daarom steken ze. Kunnen vleermuizen en gierzwaluwen hierbij helpen, wat is het nut van deze beestjes en de rol van natuur?

Gezonde biodiversiteit

Natuurkenners weten dat gezonde ecologie cruciaal is voor het leven op aarde, ook voor de mens. De biodiversiteit is er slecht aan toe, maar hoe maak je duidelijk dat een gezonde biodiversiteit van levensbelang is. Het is de verscheidenheid aan soorten flora en fauna op aarde / of in een gebied / en is ontstaan en geëvolueerd in een paar miljard jaar. Hoe meer variatie hoe gezonder en sterker de natuur, hoe beter die zich in stand kan houden, bestand is tegen weersinvloeden en hoe beter voedselgewassen worden bestoven. Het is cruciaal voor voedselzekerheid op aarde. Ook de mens maakt deel uit van de biodiversiteit. Al die soorten werken samen in ecosystemen, zijn afhankelijk van elkaar en maken de natuur krachtig en gezond. Beschermen van de biodiversiteit is onszelf beschermen. Helaas heeft de mens zijn eigen leefomgeving de laatste eeuwen en vooral de laatste 100 jaar ernstig aangetast, soorten nemen in aantal af en sterven uit.

Burgers en de agrarische sector vinden dat ze last hebben van ratten, muizen, kauwtjes, steenmarters, zwijnen, zilvervisjes, insecten, vossen, wespen, ganzen, muggen en noem maar op. Gif, gas of de kogel worden vaak ingezet, maar verergeren het ecologische probleem en bestrijdingsmiddelen maken niet alleen de natuur ziek, maar ook de mens. De meeste mensen weten niet meer hoe natuur werkt, op school leren kinderen nauwelijks meer iets over biologie, de werking van de planeet, van bodem, water en lucht en van alles wat er leeft en hoe alles samenwerkt. Dus wordt een wesp of ander insect zonder pardon doodgemept, noemen we wilde flora ‘onkruid’ en gebruiken niet alleen boeren gif, maar ook burgers in hun tuin en bij huisdieren. Natuurkenners zoals ecologen krijgen de goede boodschap nauwelijks verteld, we willen het niet weten.

Knutten veroorzaken nu dus blauwtong en steken ook mensen wat kan leiden tot flinke ontstekingen, allergie en soms ziekenhuisopname. Toch zijn knutten ook nuttig. Als voedsel voor andere soorten en ze bestuiven sommige soorten planten.

Vleermuizen, gierzwaluwen en verduurzaming

Dit jaar heb ik tijdens het gierzwaluwonderzoek ook weer veel vleermuizen gezien, vooral de gewone dwergvleermuis. Bijzonder hoe die jagen in het donker en nooit tegen je op zullen vliegen omdat ze sonar gebruiken, echt geweldig.

Wist u dat vleermuizen, gierzwaluwen en de huismus, jaarrond zijn beschermd. Maar juist omdat veel oudere huizen worden geïsoleerd, zonnepanelen krijgen, er dakverandering is, worden deze soorten verdreven of zelfs gedood. Dat is verboden en strafbaar. Toch trekken de meeste bedrijven en burgers zich er niets van aan, vaak omdat men het niet weet, de Wet natuurbescherming niet kent of negeert.

Hoe natuurminded is de politiek

In het algemeen is de politiek in Nederland niet erg natuurgezind. Economie en geld gaan boven een gezonde leefomgeving en natuurherstel en zelfs boven een leefbare toekomst. In de gemeenteraad (commissie Ruimte van mijn gemeente Westland) was onlangs een stemming om vleermuizen en dakbroeders te beschermen; twee van de drie coalitiepartijen waren tegen! Van de hele raadscommissie was maar net 50 % voorstander om deze soorten te beschermen en de wet en zorgplicht na te komen. Dat is zoiets als zeggen ‘ik rij gewoon door rood licht want ik erken de verkeerswet niet’. Zulke raadsleden vinden dus biodiversiteit en de Wet natuurbescherming niet belangrijk, hoe kan dat en hoe herstellen we de band met natuur, hoe komt er weer verwondering en natuurkennis bij mensen?

Een dode vleermuis na isoleren van een spouwmuur. Foto Natasja Groenink

Verwondering en natuurwaardering herstellen

De woningnood onder dieren is heel groot. Landelijk is er maar gemiddeld 15 % natuur, in Zuid-Holland 6 % en in Westland ca. 3 % Er is nauwelijks iets te eten en geen insecten betekent geen vleermuizen, geen vogels en geen dieren. (Het aantal insecten is al met ca. 75 % gedaald.) Het gebruik van bestrijdingsmiddelen, stikstofdepositie (meststoffen), vervuiling en het versteende landschap zijn hier mede oorzaak van. We moeten daarom ook inzetten op herstel van heggen, houtwallen, niet kappen van oude bomen, verbinden van groengebieden, natlanden organiseren voor weidevogels en ontstenen. Wij spreken helaas niet meer met liefde over ‘platteland en natuurlijk gebied’. Dat het platteland verworden is tot een dode raaigraswoesternij werkt hier niet aan mee; de binding is weg. De EU-natuurherstelwet had dit kunnen verbeteren, maar ook die is ver afgezwakt. Via het Deltaplan Biodiversiteitsherstel kunnen we wel vooruitgang boeken, maar we doen te weinig.

Laten we samen oproepen tot meer kennis en verwondering over de Nederlandse natuur, de lokale biodiversiteit, de icoonsoorten die hier leven (of niet meer) te beginnen bij de basisscholen. Kinderen zijn meesters in het onthouden, dus moet het eenvoudig zijn dat ze bijvoorbeeld op de basisschool al liefde voor natuur bij te brengen en van elk 10 soorten leren kennen: wilde planten zoals kruiden en de orchidee; inheemse bomen en struiken; insecten (6-potigen) als bijen en vlinders; 8-potigen zoals spinnen; zoogdieren; roofvogels; watervogels, weidevogels en tuinvogels. En de verbanden leren hoe de kringloop van de natuur werkt. En waarom het belangrijk is dat ook de eigen tuin een plantenparadijsje wordt. Weg met de plastic schutting, de tegels en een olijf- of palmboom in pot. De gemeente kan een actiegroep biodiversiteit instellen waar scholen, natuurorganisaties, het bedrijfsleven en de gemeente samen actie nemen tot herstel van de biodiversiteit en actief de zorgplicht voor vleermuizen en vogels waar maakt.

Ook de huismus is jaarrond beschermd toch is deze soort al 50 % achteruit gegaan.

Neem een vleermuis en een gierzwaluw!

Vleermuizen eten insecten en soms nectar en wel eens een spin, maar vooral muggen vinden ze lekker. Een vleermuis eet per nacht tot wel 3000 insecten. Dat doet hij ruim 210 dagen per jaar. Heb je 10 vleermuizen in de straat dan zijn dat ruim 6 miljoen steekmuggen en andere insecten. Een ouderpaartje gierzwaluwen eet per dag wel 20.000 insecten, vooral veel muggen. Stel dat ze dat 60 dagen doen dan zijn dat 1,2 miljoen insecten. Heb je 6 koppels gierzwaluwen in je straat (het zijn koloniebroeders) dan eten die dus 7.2 miljoen insecten. Ze verblijven 100 dagen in Nederland, dus tel maar op. Over nut gesproken! Maar minstens zo belangrijk is hun plek in het ecosysteem en het genot dat mensen aan deze diertjes beleven, van de gierzwaluw en zijn fabelachtige vliegkunsten, van de huismus en hun gezellig gekwetter, de zang van de heggemus of merel of de kwajongensstreken van het kauwtje. Waarschijnlijk eten vleermuizen en gierzwaluwen (en andere zwaluwen zoals de boerenzwaluw, de huiszwaluw en de oeverzwaluw) ook knutten. Kortom vleermuizen en vogels helpen de mens gratis met natuurlijke bestrijding.

Gierzwaluwen proberen onder een oude goot te nestelen

Jonge gierzwaluw in een nestkast.

Verdieping en genieten

Verdiep u in de wondere wereld van de vleermuis en de gierzwaluw. En hoe kan je die in jouw huis of straat krijgen? Speciale kasten ophangen is een goede stap, maar hang ze wel op de juiste plek. En kies een goede (nest)kast want niet alles is geschikt. Vraag advies bij een natuurorganisatie. Dat kan bij Natuurlijk Defland / Westland.

Bij nieuwbouw of verbouwing is natuurinclusief bouwen de oplossing, ingebouwde neststenen zijn goedkoop en ze werken, al is er meer nodig dan alleen iets inbouwen. Ook de inrichting van de omgeving moet in orde zijn, zoals bomen, struiken, wilde planten en water. We weten dat elk plantje, mosje, insect, vogel en vleermuis, hun eigen rol hebben in de ecosystemen. Nut en noodzaak zijn duidelijk, nu nog dit waarderen en een plek gunnen. U kunt ook zelf meedoen met soortenonderzoek en bescherming, leuk en leerzaam.

Meld u aan bij Natuurlijk Delfland NatuurlijkWestland@knnv.nl

Vleermuiskasten dragen bij aan bescherming.

Links

Nature Today | Last van muggen? Neem een vleermuis!

https://www.bij12.nl/wp-content/uploads/2023/07/kennisdocument-Gierzwaluw-2.0-juli-2023.pdf

https://www.rvo.nl/onderwerpen/alles-over-wet-natuurbescherming/gebouwde-omgeving-wet-natuurbescherming

https://www.samenvoorbiodiversiteit.nl/