Earth Hour, stilstaan bij de aarde en natuur

Westland 22.03.2023 - 26 maart is het weer zover, de zomertijd begint en een mooi moment voor wereldwijde aandacht voor bewustwording van de natuur.

Op ‘Earth Hour’ doen we het licht uit tussen 20.30 en 21.30 uur om aandacht te vragen voor de aarde. We zetten dan ook zoveel mogelijk allerlei apparaten en lampen uit.

De eerste Earth Hour was in Australië in 2007, nu is het wereldwijd een krachtig symbolisch teken dat de aarde en de natuur in gevaar zijn. Dat doen we ook op Earth Day. Een jaarlijkse dag met leuke activiteiten om mensen bewust te maken van het bijzondere van onze planeet aarde en alle leven daarop. In 2023 is dat op 22 april. En op 28 oktober wordt een gelijksoortig evenement gehouden, de ‘Nacht van de Nacht’.

Op deze dagen wordt aandacht gevraagd voor de wereldproblematiek rondom natuur, milieu en klimaatverandering. Het laatste rapport van de IPCC over het klimaat benadrukt hoe snel de opwarming en natuur achteruitgang gaat. We staan even stil bij de toekomst van de aarde en van alle leven daarop; het gaat niet goed. We moeten van natuurverlies gaan naar natuurwinst. 1 miljoen soorten staan op uitsterven, het is de 6e grote uitstervingsgolf sinds onze planeet bestaat. Toch doen we alsof dit niet waar is!

Een meerkoet bouwt een nest van takjes, plastic en ander menselijk afval!

1 Biodiversiteit
We zien het probleem van achteruitgang van de biodiversiteit. We hebben problemen met vervuiling, de bodem, het oppervlaktewater en de lucht. Er is sprake van forse verontreiniging. Dat komt door lozing van chemische stoffen als Pfas, bestrijdingsmiddelen, kunstmest, stikstofdepositie, maar ook door verzilting en andere vervuiling.

We kappen oude bomen en vervangen ze voor stekjes. Maar juist die oude, vaak monumentale, bomen met holtes hebben een enorme kracht aan biodiversiteit. Wist u dat een door de tijd getekende wijze reus van 150 jaar oud méér CO2 opneemt dan 500 tot 1000 bomen van 10 jaar oud! Sommigen veterane bomen worden ouder dan 2000 jaar. Ze zijn cruciaal voor biodiversiteit en klimaatverandering. Toch kappen we massaal oude bomen om te vervangen door jonkies die pas over 50 jaar beginnen iets te betekenen, maar na 30 jaar zijn de meeste alweer gekapt.

Oudste boom (Fagus) van Naaldwijk/Westland (tussen 150 en 250 jaar oud), maar hij staat niet op de lijst monumentale, beschermde, bomen

Tevens is er in grote delen van Nederland en de wereld sprake van lichtoverlast. Ook daardoor wordt de natuur aangetast en het heeft invloed op de gezondheid van mens, dier, insect en plant omdat het ritme van dag en nacht wordt verstoord. Bijkomend is dat in een over verlichtte omgeving de nachtelijke sterrenhemel vrijwel onzichtbaar wordt en dat is op zijn minst jammer.

Westland met volle maan, maar zelfs bij de kust weinig sterren te zien

Verlichting is nodig en belangrijk. Maar de leefomgeving, zeker Westland, kenmerkt zich door een overdaad aan licht, donkerte is er nooit meer. Het is de lichtste plek op aarde! Gezond leven voor mens en natuur is alleen mogelijk bij het ritme van dag en nacht, maar dat is bij zoveel licht onmogelijk.

Kassen stralen, vooral in de nacht, erg veel licht uit, zeker bij bewolkt weer is dat storend omdat er dan ook reflectie is.

Bedrijventerreinen stoten de hele nacht veel onnodig licht uit

Westland is de lichtste plek op aarde. Kassen krijgen de schuld, maar de openbare ruimte en wegen zijn ook overbelicht, daar komt bij dat steeds meer tuinen verlicht zijn met omhoog schijnend licht en dat steeds meer gebouwen en bedrijven in de avond en nacht zijn belicht. Bedrijventerreinen stralen een overdaad aan licht uit, het is er nooit donker. Sportvelden dragen ook fors bij aan die lichtoverlast, maar die doven laat in de avond en dragen dan minder bij aan nachtelijke verstoring. In het huidige beleid neemt ook de lichtoverlast langs de kust / Natura2000 toe, evenals bij de ecologische zones. We mogen stellen dat gemeenten een richtlijn ‘Licht in relatie met natuur’ nodig hebben.

3 Wat doet kunstlicht?
Kunstlicht in de nacht heeft ongunstige invloed op de natuur. Het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW - Nederlands Instituut voor Ecologie -) en de Wageningen Universiteit voeren, samen met andere organisaties zoals de vlinderstichting, een langlopend onderzoek uit naar de invloed van verlichting op planten, insecten, nachtvlinders, vogels, dieren en mensen. Men kijkt naast lichtvervuiling, vooral naar invloed van groen, rood en wit licht en naar een omgeving zonder licht en stelt zich de vraag hoe planten- en diersoorten op het licht reageren.

Op hun site staat: ‘’Het wordt steeds lichter 's nachts. Bijna iedereen in Europa en de VS woont op een plek die als 'lichtvervuild' kan worden aangemerkt: Ons eigen licht is altijd sterker dan het licht van de maan en de sterren. Elk jaar neemt dat gebied met twee procent toe, terwijl de al lichte plaatsen nog lichter worden. Nachtelijk kunstlicht heeft een groot effect op onze natuur’’.

Vossen worden door licht aangetrokken ongeacht de kleur. Vogels kunnen alle kleuren licht zien en ze zien ook uv-licht. Rood licht is soms geen probleem, maar trekvogels raken in de war door rood licht, en ook door overbelichting in het algemeen. Langzaam vliegende vleermuissoorten hebben een probleem met groen en wit licht, maar minder met rood. Koolmezen worden rusteloos bij wit (fel) licht. Groen en blauw zijn geen goede kleuren langs wegen.

Ook de lichtintensiteit speelt een rol, het maakt veel verschil of er 2700 of 5000 K (Kelvin) straalt. Hoe lager het getal hoe warmer het licht en hoe minder schadelijk. Langs de Delflandse kust en bij natuurgebieden leidt overmatige verlichting tot ernstige verstoring. Westland en de Maasvlakte zijn daarom voor (trek)vogels ongunstig.

De nachtelijke gloed boven de kassen en op andere lichte plekken verstoort ook de omwonenden. Verstoorde slaap kan leiden tot stress, een hoger risico op borst- en prostaatkanker, hart- en vaatziekten en diabetes. Dit heeft o.a. te maken met minder melatonine in het lichaam en een zwakker afweersysteem. Laten we ook bedenken welke natuurgevolgen felle reclameverlichting heeft en bijvoorbeeld vuurwerk, waarbij de laatste ook veel (chemische) bodem- en waterverontreiniging geeft.

4 Een onderzoeksresultaat
In juni 2020 werd het eerste resultaat gepubliceerd van een onderzoek naar effect van kunstlicht op nachtvlinders. (WUR, NIOO-KNAW en de Vlinderstichting.) Na 5 jaar was het aantal nachtvlinders met 14 % afgenomen door kunstlicht.

Nachtvlinders oriënteren zich op het zwakke licht van maan en sterren (vogels doen dat ook), maar door al die felle lampen en de overmatige verlichting worden ze misleid en in de war gebracht. Ze vliegen als een dolle op de lamp af en eenmaal bij de lamp gaan ze vaak weer in rust, omdat het voor hen dag lijkt. Deze vlinders planten zich minder voort. Verlichting kan leiden tot ernstige achteruitgang van het aantal nachtvlinders.

Een onderzoek in Finland en de VS toont aan dat vuurvliegjes bij te hoge lichtniveau ’s kans hebben op uitsterven. Nader onderzoek zal uitwijzen of en welke soorten kans lopen op uitsterven door overbelichting. Het gaat daarbij dus om nachtvliegende soorten. Het onderzoek is nog gaande, zo is ook nog niet duidelijk tot hoever een lichtkleur reikt om verstoring te geven.

Sportvelden stralen in de avond enorm veel wit licht uit

5 Welk licht wel en welk niet
Een belangrijke vraag is of licht dat omlaag schijnt minder schadelijk is dan licht dat omhoog schijnt, zoals tegenwoordig veel gebeurt bij aanlichten van bomen, tuinen en gebouwen. In de buitenomgeving zijn automatische lampen op zonenergie die alleen bij beweging aangaan een deel van de oplossing.

Geen licht in de nacht is het beste voor planten, vogels, dieren en insecten, maar dat is op de veel plekken niet realistisch. Gebruik je wit licht, gebruik dan warm wit van ca. 2700 Kelvin of lager.

Het lijkt erop dat als je het minste effect op de natuur wilt hebben, je het beste kan kiezen voor rood licht voor vleermuizen. Blauw licht en groen licht zijn niet goed, maar trekvogels boven zee hebben het minste nadeel van groen licht. Afscherming en afstelling van het licht is belangrijk. Verlichting van duinovergangen moet, gezien het bovenstaande, voorkomen worden. Ook de aanwezigheid van steeds meer strandhuisjes en horeca op het strand is voor de natuur ongunstig, want daardoor is dat gebied nauwelijks meer donker. Ook voorkomen die het inwaaien van zand in het duin, een levensvoorwaarde voor een gezonde kust.

Welke invloed heeft langdurige verlichting op planten (flora)? Het lijkt erop dat dit ongunstig is omdat levenscycli worden verstoord, ook planten hebben een dag-nacht ritme. Natuurlijk Delfland/Westland verzoekt al langer gemeenten om ‘licht’ een standaard onderdeel te laten zijn van milieueffectrapportages en bij elk plan uit te gaan van Natuurinclusief bouwen en inrichten.

De overdaad aan licht moet stoppen, natuur en mensen hebben donkerte nodig om gezond te kunnen leven. En al die onnodige oververlichting past niet in het kader van de energiebesparing en -transitie, nog los van de kosten.

6 Aandachtpunten voor een gezonde aarde
We kunnen op eenvoudige wijze veel doen om aandacht te geven aan een leefbare gezonde aarde. Gemeenten en politieke partijen moeten het voortouw nemen, motiveren, maar ook stappen zetten. Bedrijven moeten niet langer Greenwashen, maar echt verduurzamen en klimaatneutraal worden. Burgers kunnen door hun koopgedrag ook veel doen, en in de eigen omgeving, wijk, straat en zeker de eigen tuin liggen veel kansen.

Overal in het water en de bermen vinden we afval dat mensen weggooien of bij bouwprojecten verwaait

7 Enkele grote en kleine uitdagingen:

- In 2030 moet in de EU minimaal 30 % van het land beschermde natuur zijn, ook in Nederland. Weet dat bijvoorbeeld Zuid-Holland nu maar 7.5 % natuur heeft, het minste van alle provincies, in Westland is dit ca. 3 %

- Gerealiseerde natuur in Zuid-Holland is ca. 2.500 ha. Voor 2027 nog te realiseren natuur in Zuid-Holland ca. 3.300 ha. De natuur van ZH ligt grotendeels op Goeree en langs de kust, dus niet dicht bij de mensen. Ook het Natuurnetwerk Nederland (NNN) is nog altijd niet klaar en daardoor zijn er onvoldoende verbindingen tussen natuurgebieden en die verbindingen zijn (in Westland) matig qua ecologische waarde.

- In ZH is nu 25 % bebouwd, maar in Westland is dit rond 90 % Toch neemt de bebouwing snel toe.

- We moeten hoognodig de bodem verontreinigde plekken opschonen. In NL zijn er wel 250.000, in Westland ca. 10.000. Tevens neemt de verzilting toe.

- Wist u dat 1 weggegooide sigarettenpeuk pas na 14 jaar uiteenvalt tot microplastics en dat die uiteindelijk ook in de mens terechtkomen. Een peuk bevat wel 7000 soorten giftige stoffen. Via het strand, en het riool belanden, alleen al in Nederland, miljarden peuken in zee en in de bodem en daardoor sterven mogelijk ontelbaar veel waterdiertjes, vissen en vogels.

- Het oppervlaktewater is nog altijd fors verontreinigd, o.a. met bestrijdingsmiddelen, meststoffen e.d. In 2027 moet de Kaderrichtlijn Water (KRW) zijn bereikt (EU wetgeving). De KRW eist schoon grondwater en schoon oppervlaktewater. Ook ecologisch moet het dan in orde zijn. Net als met stikstof is hier afgelopen decennia veel te weinig aan gedaan.

- Op paden e.d. wordt vervuild granulaat gebruikt, dat geeft veel bodemvervuiling.

Vervuild substraat dat de gemeente Westland gebruikt

- De luchtvervuiling, bijvoorbeeld fijnstof, mag niet hoger zijn van de WHO dan 15 microgram. Het gemiddelde in bijvoorbeeld Naaldwijk ligt rond 18, erg ongezond dus.

- Het al 50 jaar bestaande probleem van stikstofdepositie, waardoor de natuur achteruitgaat, moet eindelijk worden opgelost, maar er blijft veel verzet tegen.

- Omdat we niet goed zorgen voor natuur en vergroening gaat de biodiversiteit achteruit. Van bijvoorbeeld de 360 soorten bijen in Nederland sterft de helft uit. In Westland leven nog, afhankelijk van de plek, tussen 10 en 125 soorten. Nederland heeft na Malta de slechtste biodiversiteit van de EU.

Kassen verdwijnen voor de bouw van dure appartementen en kostbare villa’s Ook de binnenduinrand bezwijkt zo onder bouwwoede met schade voor de natuur

- Bij isoleren van (oude) woningen worden beschermde dieren als de vleermuis en vogels als de huismus en gierzwaluw verjaagd of gedood. De Wet natuurbescherming (Wnb) is hier duidelijk over, eist ecologisch onderzoek en soms (mitigerende) maatregelen. Dit gebeurt, zeker bij particulieren, vrijwel niet en de overheid laat het afweten.

- Natuurinclusief bouwen, verbouwen en inrichten van de omgeving is grote winst voor de aarde en natuur, maar dan moeten we het wel een keer gaan doen.

- 88 % van de inwoners van ZH zegt te snakken naar méér natuur (onderzoek ZH-landschap). 70 % bezoekt maandelijks een natuurgebied. Maar in het stemhokje blijkt ca. 3 % te zijn... Helaas moeten we erkennen dat te veel mensen geen rekening houden met natuur, honden los laten lopen waar het niet mag, met crossmotoren rijden, dieren opjagen en nesten vernielen.

Zolang de economie niet in balans is met de ecologie kan de natuur nooit herstellen. Europoort havens Rotterdam.

8 Tips voor de eigen tuin

1. Maak eerst de bodem schoon, verwijder kolas en andere vervuiling. Een mooie tuin begint bij een gezonde bodem.

2. Leg een natuurlijke tuin aan met zoveel mogelijk inheemse planten, eventueel ook een vijvertje of natte plek, bijvoorbeeld een wadi, om water op te vangen.

3. Zorg voor een gezonde bodem, een kruidenlaag, heesterlaag en bomenlaag, en zorg ervoor dat er het hele jaar bloesem en of vruchten zijn.

4. Geen stalen, stenen of plastic erfafscheiding, maar een levende natuurlijke haag, liefst van gemengde soorten.

5. Waar het kan is een stapelmuurtje en een rommelige hoek ideaal voor insecten en allerlei diertjes. Soms is dit mooi te combineren met de erfafscheiding.

6. Een natuurlijke tuin is niet alleen leuker, maar ook veel bloemrijker en dan komen insecten, vlinders en vogels graag buurten.

Zorg in de tuin voor veel bloeiende soorten door het jaar heen

7. Waar het kan is dakgroen een mooie aanvulling op de tuin, gevelgroen kan ook, zelfs met natuurlijke klimmers.

8. Geen tuinverlichting en als u het toch wilt, laat het licht niet omhoog schijnen en doe het na 23.00 uur uit. Zet er een tijdschakelaar op.

9. Gebruik geen kunstmest, maar natuurlijke mest zoals compost en laat blad in het najaar liggen, behalve op een gazon. Blad is ideaal voor een gezonde bodem en voedt de wormen.

10. Leg nooit een kunstgrasgazon aan en zoek oplossingen voor natuurlijke paden en bestrating welke water doorlaat zodat de bodem gaat leven. Het werkt ook tegen wateroverlast.

11. Gebruik geen chemische middelen of bestrijdingsmiddelen.

12. Voorkom een saaie steriele tuin, insecten, dieren en vogels zijn gek op een wat rommelige natuurlijke tuin vol met bloesem, bessen en schuilhoekjes. En wat is nu leuker dan een tuin vol geluk met vlinders, bijtjes, vogels en misschien wel een egel.

Door een slimme inrichting van de openbare ruimte en onze eigen tuinen kunnen we natuur helpen met herstel. Veel soorten komen dan hopelijk weer terug

Tip. Op 25 maart houdt Natuurlijk Delfland een gratis avondwandeling tijdens Earth Hour.

Opgeven kan via: medewerkernatuurlijkdelfland@gmail.com

9 Noten en links:

Interessant is de Richtlijn licht op natuur; 16-11-2017 Gemeente den Haag

Bronnen: (WUR, NIOO-KNAW en de Vlinderstichting) met dank aan onderzoeker Dr. ir. Kamiel Spoelstra - ecoloog.

https://www.wwf.nl/activiteiten/earth-hour-2023

https://www.bij12.nl/wp-content/uploads/2021/11/Zevende-Voortgangsrapportage- Natuur-2020.pdf

https://www.zuidhollandslandschap.nl/nieuws/6-op-de-10-inwoners-van-zuid-holland- snakt-naar-meer-natuur

https://www.nachtvandenacht.nl/gezondheid/

https://www.sovon.nl/effect-kunstlicht-op-broedvogels

Gemeente den Haag, Richtlijn licht op natuur; 16-11-2017
https://denhaag.raadsinformatie.nl/document/6039091/1/RIS298658_bijlage_Richtlijn _Licht_op_Natuur

Aad van Uffelen is Groenauteur
Fotografie de auteur

Aad is verbonden aan: Natuurlijk Westland en het Platform Groen Westland