Eerste schone zwanen losgelaten uit zwanenopvang

Hoek van Holland 14.07.2018 - Zaterdag 14 juli zijn bij Oude Tonge de eerste zwanen losgelaten uit de tijdelijke opvanglocatie bij de Maeslantkering in Hoek van Holland.

Hier verblijven zwanen die besmeurd zijn geraakt met stookolie van de tanker Bow Jubal die 23 juni tegen een steiger in de Rotterdamse Petroleumhaven botste. De zwanen behoren tot een groep van 500 zwanen die de afgelopen weken door een grote groep vrijwilligers intensief zijn verzorgd. Ze hebben een zorgvuldig traject doorlopen waarin ze hebben kunnen aansterken dat op internationale normen is afgestemd.

En zo wandelen (eh struikelen..) de eerste 41 schone knobbelzwanen hun vrijheid weer tegemoet. Wat een prachtig moment. pic.twitter.com/GVIACbNYn9

— Vogelklas KarelSchot (@vogelklas) 14 juli 2018

Toen ze voldoende waren aangesterkt zijn ze grondig gewassen, waarna ze zich zelf weer waterdicht hebben gemaakt in speciale buitenzwembaden. De komende periode zullen steeds meer groepen gezonde zwanen worden uitgezet. Minister Cora van Nieuwenhuizen: ‘Heel veel mensen hebben met hart en ziel gewerkt om de zwanen op te vangen en te verzorgen. Ik ben blij dat de eerste zwanen nu weer uitvliegen. Diepe buiging voor de vrijwilligers en specialisten. Bedankt!’

Loslaatgebieden

De locaties in het Benedenriviergebied waar de zwanen worden losgelaten zijn gekozen in nauw overleg met specialisten en Staatsbosbeheer. De locaties zijn gecheckt op waterkwaliteit en aanwezigheid van voedsel. Ook is gekeken of er niet te veel recreatie of scheepvaartverkeer in de buurt is zodat de vrijlating zorgvuldig kan gebeuren zonder verstoring. In de uitgekozen gebieden zijn grote groepen zwanen aanwezig. Zeer waarschijnlijk sluit de nieuwe groep zwanen zich hierbij aan. Bovendien is een deel van de zwanen in de rui. Omdat ze dan hun slagpennen verliezen, kunnen ze tijdelijk niet vliegen. Hoewel de gebieden met zorg gekozen zijn, kan niet volledig worden uitgesloten dat een zwaan terugkeert naar de Rotterdamse haven.

Tijdelijk opvangcentrum

Rijkswaterstaat draagt zorg voor de getroffen vogels bij calamiteiten op het water op het moment dat de reguliere dierenopvang in de regio de opvang niet meer aankan. Twee dagen na de aanvaring is besloten tot het opzetten van een tijdelijk opvangcentrum bij de Maeslantkering in Hoek van Holland, dat eind juni volledig operationeel was. Van de 500 zwanen in de tijdelijke opvang zijn er al 375 gewassen en die worden door experts en vrijwilligers verzorgd in de buitenzwembaden tot het moment dat ze worden vrijgelaten. De resterende 125 zwanen zullen zich naar verwachting snel bij hen voegen.

Vooruitblik

Het Havenbedrijf heeft alle olie in het water opgeruimd. Het schoonmaken van de vervuilde oevers en kades in het Botlekgebied gaat naar verwachting nog enige maanden duren. Daar waar de olie verhardt is deze een minder groot gevaar voor de zwanen. Gemiddeld worden nog vier zwanen per dag aangeleverd bij de noodopvang. Twee keer per week verkennen ecologen het gebied. Daaruit blijkt dat er zich slechts nog licht vervuilde dieren bevinden. Die lopen geen gevaar voor hun overleving, en worden vanuit dierenwelzijnsoogpunt met rust gelaten. Zolang niet alle olie is opgeruimd, blijft er een kans dat er nieuwe gevallen ontstaan. Daarom zullen ecologen de komende maanden periodiek de zwanenpopulatie in het gebied blijven monitoren. Het aanmeldformulier op de site van Rijkswaterstaat om besmeurde zwanen te melden blijft ook bestaan.

Meldingen komen direct terecht bij de Dierenbescherming die samenwerkt met de SON-RESPONS vogelopvangcentra en Rijkswaterstaat om het welzijn van die dieren te borgen. In overleg met experts op het gebied van olievogels uit binnen- en buitenland, ecologen en de betrokken vogelopvangcentra, bekijkt Rijkswaterstaat wanneer gestopt kan worden met de noodopvang.

Vangen

De piek van het vangen van besmeurde zwanen lag vooral in de eerste acht dagen na de aanvaring. Toen waren er continu 30-35 vrijwilligers actief betrokken bij de vangacties van de autoriteiten vanaf het land en het water. De betrokken experts geven aan dat de vangmethode door de dieren uit te putten niet moet worden ingezet bij licht vervuilde dieren. Rijkswaterstaat is daarom gestopt met het actief achtervolgen van zwanen: de dieren ervaren veel stress als er achteraan wordt gejaagd, de boten lopen soms schade op en het is heel tijdrovend. In verband met de risico’s van contact met zware stookolie en de sterke stroming in de Nieuwe Waterweg blijft Rijkswaterstaat benadrukken dat er in geval van een aangetroffen besmeurde zwaan geen reddingspoging op eigen initiatief ondernomen moet worden. Meldingen kunnen via de site van Rijkswaterstaat worden gedaan.

Megaoperatie

Het opzetten van een tijdelijk opvangcentrum met een capaciteit van 600 zwanen is een gigantische operatie die in Nederland nog nooit eerder uitgevoerd is. Het succes ervan is te danken aan talloos veel partners en vrijwilligers die meegeholpen hebben om het centrum draaiend te krijgen en te houden. Het gaat om het opzetten van een complex noodhospitaal voor watervogels met deskundige leiding die het zware en arbeidsintensieve werk met en door vrijwilligers kunnen aansturen. Er is veel organisatie en specifieke know how nodig om zo’n systeem goed draaiend te krijgen op een locatie die daarvoor niet is ingericht. Rijkswaterstaat wordt hierbij ondersteund door organisaties als Sea-Alarm en Son-Respons, en de internationale expertgroep EUROWA. In Son-Respons zijn o.a. vertegenwoordigd Vogelklas Karel Schot (Rotterdam), Ecomare en Vogelhospitaal, de Mikke. Ook opvangcentra Fügelhelling, De Wulp en Vogelrevalidatiecentrum Zundert helpen mee. Dierenartsen en ervaren verzorgers zijn betrokken bij de revalidatie van de dieren. Rijkswaterstaat werkt o.a. nauw samen met Havenbedrijf Rotterdam, provincie, Staatsbosbeheer, Dierenbescherming, dierenambulances, de betrokken gemeenten, de veiligheidsregio, Defensie, Koninklijke Roeivereniging de Eendracht, de reddingsbrigade en het Hoogheemraadschap van Delfland.

Diverse experts op het gebied van olievogels zijn ‘ingevlogen’ uit o.a. Canada, Polen, Estland, Finland, Ierland, Engeland, Duitsland, België en Brazilië. De betrokkenheid van ecologen blijft belangrijk om goed te monitoren welke impact een incident als dit voor de dieren heeft, ook op lange termijn. Het Rode Kruis helpt bij het registreren en inplannen van de ruim 200 vrijwilligers die zich hebben aangemeld voor hand- en spandiensten en verzorgt de EHBO-post ter plekke.

In het begin waren dagelijks zo’n 80-100 medewerkers per dag bezig met de zwanen. Dat aantal kan nu worden teruggebracht naar zo’n 60 medewerkers waarvan iets meer dan de helft vrijwilligers. Ten slotte hebben ook bedrijven als Breevaart, Treurniet, Ecoloss en Shell veel inzet gepleegd om alle benodigde materialen zo snel mogelijk te leveren. Procter & Gamble, Unilever en Dirk van den Broek hebben het centrum gesponsord met Dreft, ijsjes voor de vrijwilligers en sla en andijvie voor de zwanen.

Rijkswaterstaat wil al deze partijen hartelijk danken voor hun inzet. Zij hebben deze operatie tot een succes gemaakt.