Natuurinclusief bouwen in Westland

Westland 20.06.2020 - Bouwen aan een gezonde, natuurlijke/groene omgeving, zo min mogelijk versteend, met ecologisch maaibeleid, groene daken en -gevels, wadi's,

minibosjes, natuurstroken die ecologisch verbinden met de groene hoofdstructuur, aandacht voor droogte, wateroverlast en hittestress, parkjes en recreatieve voorzieningen dichtbij, natuurlijke kinderspeelplekken en zo voort. Hoe mooi kan het worden!

Hoe kan uw bouwwerk, woonwijk, bedrijventerrein bijdragen aan de lokale biodiversiteit, de natuurwaarden en versterking van de natuur?
Natuurinclusief bouwen is hiervoor een prachtig middel. Wij hopen dat Natuurinclusief bouwen de norm wordt en verplicht wordt opgenomen in bestemmingsplannen. De wet Natuurbescherming (Wnb) beschermt alle in het wild levende vogels. Van sommige soorten zijn ook de nesten jaarrond beschermd. Kennis van de Wnb is van belang voor een ieder die met bouw en verbouw te maken heeft. In het kader van de snel achteruitgaande biodiversiteit, minder insecten en vogels, is het van groot belang dat alles wordt gedaan om dit te herstellen. Samen de natuur redden is de belangrijkste opgave voor de mens omdat zonder gezonde natuur geen bestaan mogelijk is op aarde. Zie hiervoor ook het Deltaplan Biodiversiteitherstel 

Natuur-Westland biedt u hierbij een keuzelijst aan voor gebruik door aannemers, architecten, projectontwikkelaars, makelaars, de gemeente Westland, bedrijven en burgers. Het is te gebruiken bij nieuwbouw, sloop en bij renovatie, bij ontwerp, planning en bij ontwikkelen van bestemmingsplannen. Wilt u een goede stap maken naar natuurinclusief bouwen, dan verzoeken wij u altijd punten 1 t/m 3 uit te voeren en daarnaast minimaal 7 onderdelen uit de overige maatregelen te kiezen. Dit is een unieke kans om met elkaar de natuurlijke kwaliteit te versterken. Rond, op en in gebouwen leven allerlei dieren. De schadelijke dieren en insecten weren we liefst, al hebben die ook een functie in de biodiversiteit, maar de anderen willen we graag goede leefomstandigheden bieden.

Het gaat bijvoorbeeld om vleermuizen, tuinvogels als de mus, de merel en de koolmees, roofvogels als de torenvalk, de slechtvalk en kerkuil. Natuurinclusief bouwen is een werkbaar hulpmiddel om natuurherstel te realiseren in de bebouwde omgeving. Sommige maatregelen kunnen genomen worden in of aan het bouwwerk, andere in de directe omgeving. Een combinatie van die twee is altijd nodig. Het is belangrijk de icoonsoorten aandacht te geven, maar vooral ook de niet genoemde soorten hebben onze aandacht nodig en dat doen wij door te zorgen voor een goede biodiverse omgeving. In Westland wordt de leefomgeving gedomineerd door de glastuinbouw, juist daar zijn goede mogelijkheden om ook natuur weer kansen te geven, zoals in de vele smalle groenstrookjes die er tussen de kassen zijn, vaak naast sloten. Het gaat er om dat ecologische habitats worden hersteld.

Een duurzame natuurinclusieve leefomgeving heeft alles te maken met natuur, groen, water en biodiversiteit. Maar ook met natuurwaarden, landschappelijke waarden, beleving, waterproblematiek, waterberging, hittestress, klimaatuitdagingen en beheer. Er zijn veel betaalbare voorzieningen mogelijk om een ontwerp natuurinclusief te maken. Dat geeft een goed gevoel voor de eigenaren, maar is ook leuk voor de bewoners, kinderen en bezoekers. Natuurinclusief bouwen is dus een manier van bouwen die positief bijdraagt aan verbeteren en versterken van natuurwaarden en biodiversiteit en gelijktijdig de leefomgeving gezonder en aantrekkelijker maakt. Het geeft ook een positieve uitstraling naar bouwers en gebruikers/bewoners en dus ook naar een woonwijk, bedrijventerrein en gemeente.

Een biodiversiteitsprestatienorm
Samen werken aan een mooi, duurzaam en leefbaar Westland, dat doen wij samen! Wij streven er naar, om in gezamenlijk overleg, zo snel mogelijk te komen naar een biodiversiteitprestatienorm. Een onderdeel daarvan kan zijn dat de gemeente eisen stelt voor natuurinclusiviteit bij vergunningverlening en ontwikkelen van bestemmingsplannen. Ook moeten maatregelen worden geborgd en er moet ook na aanleg ook nazorg zijn. Dit document is stap 1 om het doel te bereiken. We kunnen hiermee vandaag al goede stappen zetten.

Belangrijk is de communicatie over Natuurinclusiviteit. Informatie over projecten, maaibeleid, verlichting, de hoeveelheid glas in een gebouw e.d. is belangrijk. Mogelijkheden zijn: Informatieborden bij groenprojecten of groene onderdelen van bouwprojecten; Inzet van Social media, Speciale tafels over natuur en groen op informatie avonden over bouwprojecten en bestemmingsplannen.

Een uitstekend loket voor Natuurinclusief bouwen is Natuur- en Milieufederatie ZH. 

En de in november 2019 gelanceerde Toolbox natuurinclusief bouwen van de Vogelbescherming en de Zoogdiervereniging. 

Natuurinclusieve maatregelen:

Punt 1 t/m 3 worden altijd uitgevoerd. Daarnaast kiest u minimaal nog 7 andere onderdelen uit de lijst.

1. Elk gebouw heeft, al naar de grootte, (ingebouwde) nestkasten voor: gierzwaluwen (koloniebroeders) vleermuizen, huismussen, koolmezen. Vooral nu zwaar geïsoleerd en luchtdicht wordt gebouwd is er geen ruimte meer voor deze dieren in de spouwmuur, onder de dakpannen e.d. Koolmezen zijn al blij met een nestkast aan een boom. Voor huiszwaluwen en boerenzwaluwen zijn minder ook mogelijkheden ze te helpen een broedplek te vinden. Soms kan het onder dakgoten, bruggen en overkappingen. We helpen ze door gerichte maatregelen te nemen en moeten vooral zorgen dat de leefomgeving voor hen in orde is.

2. Rond een gebouw is ruimte voor inrichting met natuur, groen, bomen, water. Dit hangt af van de lokale mogelijkheden van de bodem etc. Er wordt rekening gehouden met goede ecologische kwaliteit en samenhang, zodat er liefst jaarrond stuifmeel en voedsel is voor insecten en vogels. Dus voldoende en verschillende soorten waardplanten, bloemenplanten, vruchtenplanten/bomen. Bij voorkeur overheersen inheemse soorten. Ook fruitbomen behoren tot de mogelijkheden. Gazon is minder gewenst, tenzij het beperkt wordt gemaaid, zodat er een kleurrijk geheel ontstaat en wordt afgewisseld met bosjes of ruige struikjes. Robotgrasmaaiers worden geweerd en indien toch gebruikt, alleen overdag om te voorkomen dat jonge egels worden vermalen. Waar ruimte is worden ook een aantal hoger wordende bomen aangeplant die geschikt zijn voor boomtopbroeders, maar die ook schaduw geven.

3. Gebouwen hebben een of meer groene daken; Sedumdaken (opm. groene daken voorkomen ook dat meeuwen op het dak gaan broeden, de scholekster zal dat nog wel doen) Opm. Sedumdaken zijn vooral geschikt voor daken die weinig gewicht kunnen dragen. Indien wel meer gewicht mogelijk is, dan is een diverse beplanting wenselijk.

4. Glas is voor veel (trekvogels) de oorzaak dat zij zich doodvliegen. Vooral transparant glas is hier de boosdoener. Gebouwen met glazen gevels of woningen met veel glas veroorzaken de dood van ontelbaar veel vogels. Een heroverweging van al het glasgebruik is essentieel om het leven van vogels te besparen en het is ook goed voor energiebesparing van een gebouw..

5. Aan een groter gebouw zit minimaal 1 groene gevel.

6. Een of meer muren zijn voorzien van klimplanten. Dat kan aan de gevel, of via een los van de gevel staand rek. Denk aan Parthenocissus. Ook een metalen frame dat is begroeid is een goede optie.

7. Verlichting in de omgeving en aan het gebouw wordt zo gerealiseerd dat vooral vleermuizen hier weinig hinder van ondervinden.

8. Balkons en dakterrassen krijgen mogelijkheden voor plantenbakken.

9. Aan of bij een gebouw is altijd minimaal 1 insectenhotel. Dat kan ook een stapelmuurtje zijn of een combinatie.

10. Tussen en rond gebouwen komen geen harde afscheidingen, maar een natuurlijke met liefst een variatie aan plantsoorten.

11. Zoveel mogelijk wordt voorkomen dat gebruik gemaakt wordt van beschoeiingen, het beste alternatief is natuurlijk talud. Als er toch bij dieper water beschoeiing nodig is, dan graag drijvende beplanting op het water. Bij ondiep water kan de bodem van het water zo zijn dat gemakkelijk waterplanten, zoals de gele lis, kunnen groeien.

12. Er is een biotoop aanwezig waarin ook water is, een waterpartij, een vijver, maar ook de combinatie met een wadi is een goede keuze.

13. Er wordt aandacht gegeven voor leefomgeving en overwintering van amfibieën.

14. Denk ook eens aan de bouw van muurtjes van oude stenen waar tussen de kalkmortelvoegen allerlei plantjes kunnen groeien, insecten leven en misschien wel de hagedis komt wonen. Ook stapelmuurtjes zijn hiervoor een goed middel.

15. De egel krijgt een geschikte leefomgeving. De egel moet ook gemakkelijk van tuin naar tuin kunnen komen. Tuinafscheidingen van gemengde hagen of heggen zijn beter dan schuttingen. Indien er toch schuttingen komen laat die dan begroeien en maak onderin openingen van 15 x 15 cm zodat egels van tuin naar tuin kunnen lopen.

Takkenrillen zijn ideaal voor egels en vogelsoorten als de winterkoning. Snoeihout kan aan de ril worden toegevoegd.

16. Mogelijkheden voor een biologische moestuin of een voedselbos zijn welkom, niet alleen leuk voor de mensen, maar ook in het kader van biodiversiteit.

17. Indien op grote gebouwen de plek geschikt is, maak ruimte dan voor de slechtvalk.

18. Maak nestkasten voor spreeuwen en mussen met bijpassende dichte begroeiing/struiken waarin ze als familie kunnen vertoeven.

19. Ter voorkoming van hitte eilanden worden in de omgeving voldoende groter wordende bomen geplant. Probeer bomen te planten die een kroon krijgen en streef naar minimaal 40 % aaneensluitend bladerdak in een straat of op een plein. Zet bomen niet op kabels en leidingen.

20. Ontwerp zo weinig mogelijk stenen omgeving, werk liever met natuurlijke groene tegels of leefgazon.

21. Parkeerplekken en fietsenstallingen kunnen worden voorzien van halfbestrating (grastegels) zodat regenwater weer de bodem in kan.

22. Elke boom krijgt voldoende ondergrondse voorzieningen en een goede boomspiegel. Boomspiegels kunnen ook worden beplant.

23. Maak in een woonwijk een groene golf en zorg voor verbinding van natuurlijke linten. Laat dit aansluiten op groene stapstenen (mini leefbosjes).

24. Pergola's met begroeiing van druif en andere klimmers zijn goede mogelijkheden om koele plekken te realiseren voor bewoners.

25. Minimaal 20 % van het plangebied is groen/blauw, waarbij een natuurlijke inrichting de beste keuze is voor biodiversiteit.

26. Indien er gazon, talud of andere stroken aanwezig zijn, hanteer dan bij maaien de sinusmethode. Maai zo min mogelijk en niet in het broedseizoen.

Tips:

1. Plan restauratie of renovatie buiten het broedseizoen, zodat vogels en dieren niet worden verstoord en nesten vernield. Maak watergangen, sloten en vijvers pas buiten het broedseizoen schoon. In de winter kunt u slapende diersoorten tegenkomen, let daar ook op.

2. Kap bomen buiten het broedseizoen en controleer altijd of er geen boombewoners zoals vleermuizen in holtes zitten. Ook bij de sloop van oude gebouwen, huizen en bruggen is ecologische controle vooraf noodzakelijk.

3. Kerkuilen hebben een bepaalde soort habitat nodig, realiseer alleen nestgelegenheid indien die habitat aanwezig is. (De kerkuil heeft graag een open cultuurlandschap als jachtterrein)

4. Ook de ooievaar heeft een territorium en kwalitatief goed broedgebied nodig. Nu worden overal nestpalen neer gezet, maar per 100 vierkante km kunnen in Westland, wat voor ooievaars een matig leefgebied mag worden beschouwd, 2 tot 6 paar broeden. (Westland is ruim 90 vierkante km groot wat voor 90 % is bebouwd/verhard)

5. Vogels als de gierzwaluw en de huiszwaluw zijn honkvast, wees voorzichtig met veranderingen.

6. Er zijn speciale nestkasten (of neststenen) voor inbouw of voor ophang achteraf. Ook speciale dakpannen leveren broedgelegenheid. Soorten als de gierzwaluw en de mus zijn koloniebroeders, dus dan zijn meerdere nestkasten dicht bijeen geplaatst nodig.

Verschillende soorten hebben eigen eisen aan de nestgelegenheid en de maat en vorm van invliegopening. Koloniebroeders die in Westland voorkomen zijn: gierzwaluw, blauwe reiger, lepelaar, aalscholver, huiszwaluw, roek, meeuwen, de huismus en de spreeuw.

7. Overleg met de ecoloog van de gemeente en/of met de plaatselijke vogelwerkgroep of natuurorganisaties zoals KNNV of vogelbescherming Nederland.

8. Tot slot nog wat tips om nestkasten goed op te hangen:

1. Hang nestkasten op een rustige plek, niet in de volle zon, wel beschut tegen wind, maar zeker niet naast een druk terras. Zorg ervoor dat kasten stevig hangen en niet in de wind gaan slingeren. Zorg ervoor dat de vogels zich veilig kunnen voelen. 2. Richt de invliegopening liefst op het noordoosten, zoveel mogelijk uit de wind.
3. Zorg voor een vrije en veilige aanvliegroute. Hang de kast ook niet zo dat er takken voor de opening komen, in de buurt mag wel. Gierzwaluwen moeten minstens 3 meter vrije ruimte hebben onder de kast, hang ze dus hoog op.
4. Weer katten, gaas om de stam van een boom kan is een goede bescherming. Laat katten liefst in het broedseizoen niet los buiten lopen.
5. Vogels van dezelfde soort (tenzij koloniebroeders) nestelen niet dicht bij elkaar, houdt minstens 8 a 10 meter afstand tussen nestkasten voor een soort. U kunt wel nestkasten voor vogels van verschillende soorten, dichter bij elkaar hangen, ca. 3 meter. Koolmees, Pimpelmees. Koloniebroeders als de spreeuw, de mus, gierzwaluw, boerenzwaluw en huiszwaluw nestelen graag vlak bij elkaar.
6. Hang nestkasten in het najaar al op, de vogels gebruiken het in de winter als slaapplek en kunnen in het voorjaar snel starten een kast kiezen.
7. Maak nestkasten uiterlijk in oktober schoon met kokend water. Nestkasten van de gierzwaluw niet schoonmaken.

Lijst Icoonsoorten Provincie ZH 2017

Samenwerkingsverband Platform Natuur-Westland

Natuur-Westland zet zich in voor een natuurlijke gezonde leefomgeving met balans tussen economie en natuur. Wij streven naar bescherming van flora en fauna, aandacht voor dieren en voorkomen van dierenleed. Ons doel is een leefbaar gezond Westland waarin mensen partner zijn van de natuur en op positieve wijze met haar samenleven. Voor uitvoering wordt nauw samengewerkt met de KNNV. Contactpersoon Westland: Aad van Uffelen

Partners van Natuur-Westland zijn:

• Natuurlijk Delfland staat voor een natuurlijke leefomgeving. Ons doel is samenleven met de natuur. https://www.knnv.nl/afdelingDelfland

• Stichting Duinbehoud

• Groei&Bloei Westland

• AVN; Algemene vereniging voor Natuurbescherming voor 's-Gravenhage e.o.

• Werkgroep Leefbos Westland

• Werkgroep bescherm de Westlandse kust

• De stichting Vogels in het Westland

• Verder is er samenwerking met: Natuur- en Milieufederatie ZH; Lobbygroep Kust ZH en Natuurmonumenten

Copyright: De tekst, foto's, of delen uit de tekst, mogen worden gebruikt, mits bronvermelding op de juiste wijze plaats vindt.

Verdere informatie/bronnen

https://milieufederatie.nl/nieuws/verstedelijkingsakkoord-zuidelijke-randstad-zet-in-op-natuurinclusief-bouwen/

https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/nieuwe-handvatten-voor-natuurinclusief-bouwen

https://milieufederatie.nl/project/natuurinclusief-bouwen/

KNNV lijst Natuurlijk inclusief bouwen voor de inrichting van een enkele bouwproject 

https://www.bouwnatuurinclusief.nl/

KNNV lijst voor het inrichten van een wijk https://www.knnv.nl/sites/www.knnv.nl/files/users/delfland/rapportages/00%20Natuur%20in%20de%20Wijk.pdf

https://issuu.com/gemeenteamsterdam/docs/brochure_nibeo-definitief-web02_1_

https://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/gebouwen/wetten-en-regels-gebouwen/gebouwde-omgeving-en-de-wet-natuurbescherming

https://zoek.officielebekendmakingen.nl/prb-2017-5313.html

https://www.checklistgroenbouwen.nl/voorbeelden/

https://www.cobouw.nl/bouwbreed/blog/2018/03/natuurinclusief-bouwen-next-step-verduurzamen-101259062?vakmedianet-approve-cookies=1&_ga=2.257812674.816903157.1563544873-1814459536.1563544873

https://www.checklistgroenbouwen.nl/?gclid=EAIaIQobChMI5YG084nB4wIVBp-fCh1v6wcrEAAYASAAEgJwFfD_BwE

https://stroomversnelling.nl/wp-content/uploads/2019/05/Gedragscode-natuurinclusief-renoveren-V8-.pdf

https://ecoresult.nl/algemeen/natuurinclusief-renoveren/

https://www.netwerkgroenebureaus.nl/tekortkoming-gedragscode-natuurinclusief-renoveren-herstellen-bij-toepassing

https://docplayer.nl/7062980-Dieren-in-en-op-gebouwen-vogels.html

https://www.provinciegroningen.nl/fileadmin/Mitigatiecatalogus_gebouwbewonende_soorten_Centrum_Veilig_Wonen.pdf

https://docplayer.nl/7062980-Dieren-in-en-op-gebouwen-vogels.html

https://www.zoogdierwinkel.nl/sites/default/files/imce/nieuwesite/Winkel/pdf%20download/2006.10%20vleermuizen%20Westland_0.pdf