Reactie college 1e termijn algemene beschouwingen begroting 2016-2019

Geplaatst door Westlanders.nu op 09-11-2015 07:01 - Gewijzigd op 09-11-2015 09:41

Westland 09.11.2015 - Het college heeft gereageerd op de 1e termijn algemene beschouwingen begroting 2016-2019. De burgemeester en wethouders afzondering van elkaar.


Burgemeester J. van der Tak

Graag hierbij mijn bijdrage, als burgemeester, ook vanuit openbare orde en veiligheid, internationalisering, alsmede voorzitter Greenport Holland Overheden.

 

CDA

Bij onderdeel Open armenbeleid en internationalisering.

In de zeer recentelijke reis van het Staatsbezoek en de handelsmissie China is vooral de markttoegang van de paprika in China, 1,2 miljard inwoners, een baanbrekend resultaat. Voorts is een contract getekend tussen een Chinees bedrijf en Innovation Quater, waarbij een bedrijf zich vestigt op het bedrijventerrein ABC Westland. Bovendien is er een Chinese investeerder met een ontwikkelingsmaatschappij die een M.O.U. heeft ondertekend voor verkenning van projecten met bedrijven in de Greenport Westland - Oostland.

De komende handelsmissie Japan is een vervolg, waarbij het project, 50 ha glastuinbouw in provincie Fukui, met bedrijven uit onze Greenport mogelijk, voor de eerste 10 ha, resultaat kan opleveren.

Andere goede resultaten hebben betrekking op gebiedsontwikkeling (Priva) en nieuwe fase voor locatie nabij de stad Shanghai (GreenQ).

WV

Diverse punten 5c. Kennisexport en export van productiefaciliteiten vs Greenport Westland.

Uw vraag vanuit de stellingname dat ons college met lokaal geld Greenports in Azië ondersteunt en tegelijkertijd onze Greenport Westland laat 'verkommeren' beschouwen wij - vanuit het oogpunt van ons internationale bedrijfsleven in het glastuinbouwcluster Westland ten aanzien van nieuwe markten, de urbanisering van steden met miljoenen inwoners in Azië, de goede bedrijfsverwachtingen tuinbouw 2015 in het kader van een verbeterde economie en ondermeer modernisering van het teeltareaal (rapport Veerman), alsmede de nieuwe samenwerkingsvorm in de groentesector in Greenport Westland - de weg om na 6 zeer moeilijke jaren van economische recessie niet alleen nieuwe kansen en beter rendement voor bedrijven te bieden, maar eveneens al een merkbaar resultaat (p 13) internationaal te zien is. 

Uw overige opmerkingen mbt internationalisering ca, deelname aan Expo, Staatsbezoeken & handelsmissies komen met respect voor uw rekening, waarbij u wel een zeker navelstaren laat zien, juist vanuit ons standpunt en dat van het bedrijfsleven in Greenport Holland mbt ondermeer wereldvoedselvraagstuk 'feeding the world' van 5 naar 9 (mogelijk 11) miljard mensen, voedselveiligheid en de missie van Flora Holland 'flowering the world' voor de sierteeltsector. 

5r. Asbestkwestie

Op dit punt zijn de eerdere verstrekte antwoorden nog volop relevant.

LPF, VVD

Uit de bijdragen van deze fracties mag worden geconcludeerd dat met de overige fracties de koers van het Westlands Veiligheidsbeleid wordt gedeeld, waarbij respectievelijk nieuwe zaken als samenwerking met lokale beveiligingsbedrijven en spoedige aansluiting bij de regionale voorziening Opvang Verwarde Personen, alsmede de veiligheid in de eigen leefomgeving via sociale media, zoals WhatsApp-groepen in hun wijk in 2016 tot besluitvorming komen.

Bestuurbaarheid en ambtelijke organisatie

Meerdere fracties geven in hun eerste termijn zeer terecht aandacht aan de bestuurlijke cultuur in onze Raad, de gevolgen daarvan tussen Raad en college, alsmede de verkramping van ondermeer de ambtelijke organisatie (GBW). Graag komen wij in de tweede termijn hierop terug.

Wethouder T.A.M. Duijvestijn

Duurzame en innovatieve Greenport ( CDA)

Het is inderdaad van het grootste belang dat Westland als duurzaam en innovatief glastuinbouwcluster internationaal zijn toonaangevende rol blijft behouden. Het college onderschrijft de visie van het CDA dat de verdiencapaciteit vergroot moet worden door o.a. de toepassing van hoogwaardige plant- en inhoudstoffen voor bijv de chemie, farmacie en cosmetica-industrie. Ook kan de glastuinbouw een substantiële bijdrage leveren in het verlagen van kosten van de gezondheidszorg. Deze mogelijkheden zijn ook onderdeel van het thema " Gezondheid en welbevinden " van het uitvoeringsprogramma van de Greenport Westland Oostland. Wij blijven ons inspannen om deze ontwikkelingen en kansen o.a onder de aandacht van beleidsmakers en politici te brengen.

Door de economische recessie is er de laatste jaren weinig geïnvesteerd in de vernieuwing van de glastuinbouw in Westland. Gelukkig bereiken ons de nodige signalen dat de rendementen van de glastuinbouwbedrijven dit jaar aanzienlijk beter zullen zijn dan voorgaande jaren. Ook komen er weer aanmerkelijk meer investeringsplannen voor herstructurering/modernisering van glastuinbouwbedrijven bij de gemeente binnen. Daarbij is voor (toekomstige) investeringen in herstructurering en modernisering een concurrerende energievoorziening in Westland van essentieel belang.

Naast de versterking van de internationale concurrentiepositie van de glasgroenteteelt zijn modernisering en een concurrerende duurzame energie-infrastructuur belangrijke onderdelen van het plan Veerman. Op 13 november wordt de samenwerkingsoverkomst tussen de betrokken partijen getekend en zal er ook meer duidelijkheid worden verschaft over het plan Veerman. Laat duidelijk zijn; het plan Veerman zal niet direct " van vandaag op morgen gerealiseerd zijn!

RIA herstructurering (CDA/GBW/LPF en WV)

In december of januari zal het college , zoals toegezegd , een Raadsinformatieavond organiseren over ontwikkelingen en aanpak van de herstructurering van de glastuinbouw in Westland. Daarbij komen ook de aspecten bedrijfs-/burgerwoning, het loslaten van de maximuminhoud van woningen, handhaving en tijdelijk gebruik van agrarische gronden aan de orde.

Heenweg (CDA)

Het college onderkent het belang van levendige en vitale kernen, ook voor onze kleine kernen. Echter in de Structuurvisie/Greenportvisie is de bestemming duurzaam glas duidelijk bepaald. Daarnaast heeft de gemeente Westland tot minimaal 2030 voldoende gronden ter beschikking ten behoeve van de woningbouw.

Sterke economie (VVD)

Het versterken van de agro logistieke functie is een van de speerpunten van het CWP, maar ook onderdeel van het plan Veerman en m.n het versterken van de nadere samenwerking met het Havenbedrijf Rotterdam. Met Rotterdam wordt gesproken over een gezamenlijke agenda Mainport/Greenport.

Aantrekkelijkheid Wilhelminaplein Naaldwijk (CDA) 

In de commissie EFO van 28/10 heeft het college mededelingen gedaan over de planning en aanpak om van het Wilhelminaplein een multifunctioneel plein te maken. In ‘s-Gravenzande zijn we ook bezig met planvorming om het Marktplein een levendig en aantrekkelijk markt/horecaplein te maken. Uw suggestie over een speelgelegenheid voor kinderen zullen wij hierbij betrekken.

Rotonde Patijnenburg (CDA)

De kosten van de aanleg van de rotonde Patijnenburg-Secretaris Verhoeffweg zullen worden gedekt in de (meerjaren)begroting.

Rotonde Pijletuinenweg (WV pagina 3)

De sinds kort gerealiseerde nieuwe ontsluitingsweg en rotonde op de Pijletuinenweg zijn altijd al onderdeel geweest van het woningbouwplan Hoogeland om op deze wijze de nieuwe woonwijk te ontsluiten.

Wijziging BBV  (VVD)

Vanwege het wijzigingsbesluit BBV is in de begroting wel een bedrag van 450.000,- gereserveerd i.v.m. jaarlijks te nemen lasten ( die werden anders bij de boekwaarde bijgeschreven) van het strategisch vastgoed (bestemde en vrije voorraad).

Wij kunnen nog geen scenario's schetsen op basis van het wijzigingsbesluit BBV omdat de verdisconteringsvoet renteberekening , zowel bij BBV als VPB , ter discussie staat.

Het overleg om duidelijkheid te krijgen is nog volop gaande.

Grondafwaardering (WV)

Het college deelt uw opvatting over geldverkwistende uitgaven en het afboeken van gronden niet. De grondexploitaties van de gemeentelijke projecten en deelnemingen worden ieder jaar geactualiseerd en zijn voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring.

Daarnaast is er voor een bedrag van ca 95 miljoen aan verliezen en voorzieningen genomen. De afboeking wordt dus niet zoals U stelt vooruit geschoven.

Recente grondaanbiedingen in de Westlandse Zoom hebben geresulteerd in grondprijzen conform de grondexploitatie en zijn dus marktconform! De grootste grondposities zitten in de deelnemingen. Over de afname van gronden zijn  duidelijke afspraken gemaakt.

Het klopt dat er nog gronden voor de Westlandse Zoom verworven moeten worden. Zoals door het college in de commissievergadering van 3 november is aangegeven is niet exact aan te geven hoeveel gronden er per jaarschijf verworven moeten worden. Er dient nog voor ca 25 miljoen in de loop van de tijd verworven te worden. Hierbij streven we er naar zo scherp mogelijk op cashflow te sturen, dus zo laat mogelijk aankopen  en zo snel mogelijk daarna tot ontwikkeling komen. In de vastgestelde grondexploitatie van de Westlandse Zoom is dit meegenomen en besloten door de Raad.

Wethouder A. Weverling

Naar aanleiding van vragen  1e termijn Westland Verstandig:

Sociale huisvesting

Arcade mag als toegelaten instelling (regionale) in principe nog zelf bepalen waar zij bouwactiviteiten wenst te ondernemen

Binnen de huidige regelgeving (woningwet) is Arcade gehouden (gezien het feit dat zij gevestigd is in het Westland) aan het door de gemeente Westland vastgestelde volkshuisvestingbeleid. Zij dient dan ook die investeringen te plegen naar vermogen. Als zij daarnaast wil investeren in andere plannen buiten de gemeente dan mag zij dit doen maar let op zij mag niet de investeringen in het Westland in gevaar brengen.

Arcade is naar onze mening nog steeds bereid te investeren in woningbouw in het Westland.

Over de hoogte van grondprijzen en welke kosten nodig zijn om sociale woning te bouwen,  is overleg gaande op basis van de  concept( woonvisie) en de gesprekken over het “bod”.

Pijletuinenhof

Met eigenaar van het pand ( Careyn) zijn gesprekken ( over woningbouwprogrammering en stedenbouwkundige aspecten) gevoerd om te komen tot een woningbouwontwikkeling van verpleegwoningen in combinatie met sociale huurwoningen erom heen waar eveneens zorg geleverd kan worden indien nodig. Careyn is op basis van deze gesprekken aan het onderzoeken wat de mogelijkheden zijn ten behoeve van het indienen van een Quick scan.

Registratie arbeidsmigranten n.a.v. vragen CDA en WV

In de Begroting is te lezen dat op 1 januari a.s. dat in Westland het 19de RNI (Registratie Niet Ingezeten) -loket als onderdeel van de Basisregistratie Personen (vroeger GBA) wordt geopend. Hoeveel extra middelen komen hiervoor naar Westland vanuit het Rijk? Is dat onderdeel van de uitkering gemeentefonds?

Wat is naast de extra middelen gereserveerd voor de arbeidsmigrantenregistratie in 2016, is dat nog steeds € 226.000?  Betekent dat dat -gelet ook op de samenwerking en uitwisseling met andere loketten- de inspanningen die nodig zijn om arbeidsmigranten te registreren t.o.v. de situatie zonder RNI-loketten wordt verlicht? Welke besparingen op welke termijn zijn mogelijk?

Antwoord

Omdat inschrijving in de RNI/verstrekking van BSN aan niet-ingezetenen door de gemeenten namens de minister wordt gedaan, krijgt elke gemeente een financiële vergoeding voor de werkzaamheden. Deze vergoeding is opgebouwd uit 2 delen:

 

1. vergoeding per inschrijving. Dat is in 2015 € 27,10. Het bedrag voor 2016 is nog niet bekend.

Het is de bedoeling dat de inkomsten worden besteed aan:

-           Personeel die RNI-werkzaamheden verricht

-           Opleiding van het personeel

-           Aankoop van apparatuur en jaarlijkse vergoeding

-           Abonnementen op databases (o.a. kenmerken van de identiteitsbewijzen wereldwijd)

-           Onderhoud van apparatuur

-           Vervanging van apparatuur

-           verplichte PKI-O pasjes (deze dienen ter identificatie van medewerker binnen het RNI-
          systeem, welke elke 3 jaar moeten worden vervangen)

-           Berichtenverkeer RNI

-           Enz.

2. vergoeding voor de coördinatie van RNI-loket. Berekening van deze vergoeding is als volgt:

Jaarlijks is 1 miljoen beschikbaar voor coördinatie van alle inschrijvingen in de RNI. Dit miljoen wordt naar rato verdeeld tussen alle loketten op basis van de inschrijvingen in het voorafgaand jaar.

Omdat Westland in 2015 geen inschrijvingen heeft verricht, zal de gemeente in 2016 geen vergoeding ontvangen.

Inkomsten Westland

Er is uitgegaan van minimaal 2.000 inschrijvingen per jaar in de RNI-Westland. Deze aanname is gebaseerd op het feit dat ongeveer 2.000 personen  in 2014 in de RNI-loketten in Den Haag en Rotterdam hebben aangegeven dat zij hun eerste verblijfadres  in Westland hadden.  Deze gegevens komen uit de pilot REVA: Registratie Eerste Verblijfadres.

Omdat de werkgevers uit Westland door de lange wachtlijsten bij RNI Den Haag en Rotterdam ook naar loketten in Leiden, Utrecht, Breda en zelfs Goes gaan en omdat deze loketten nog niet aangesloten zijn op de REVA, kan het  aantal toekomstige inschrijvingen in Westland niet met zekerheid worden bepaald. We weten immers niet hoeveel arbeidsmigranten in de toekomst naar het Westlandse RNI-loket zullen komen.

De vergoedingen voor de RNI-werkzaamheden zijn in ieder geval minstens kostendekkend.

De vergoedingen zijn  geen onderdeel van de uitkering gemeentefonds.

Overigens  worden  in de RNI niet alleen arbeidsmigranten ingeschreven, maar alle personen die geen vaste woonplaats in Nederland hebben, maar wel (fiscale) banden hebben met Nederlandse overheid.

Er zijn voor 2016 geen extra middelen gereserveerd voor werkzaamheden arbeidsmigranten.

Het feit dat Westland het 19de RNI wordt, heeft een nog onbekende invloed op de inschrijving arbeidsmigranten.

In de RNI worden personen ingeschreven die niet-ingezetene zijn. Met de Westlandse procedure schrijven we in de gemeentelijke voorziening BRP (oude GBA) de ingezetenen in. In principe zijn dat 2 aparte groepen, daarom ook 2 aparte (deel)registraties: RNI en ingezetenen.

Een mogelijke invloed van het Westlandse RNI kan zijn, dat wij, door inschrijving in RNI en tegelijk ook in de REVA, meer zicht zullen verkrijgen op arbeidsmigranten  die na 4 maanden na de inschrijving in de RNI ingeschreven moeten worden als ingezetene. Dat kan  betekenen dat we  meer arbeidsmigranten in de gemeentelijke BRP  moeten inschrijven, wat dan weer een positief gevolg zou hebben voor  de uitkering uit het gemeentefonds en de inkomsten uit de gemeentelijke belastingen 

(Nota bene: op de 1ste van november stonden 3900 arbeidsmigranten ingeschreven als ingezetene. Dat betekent bijna 1 miljoen euro uit het gemeentefonds).

Concluderend:

Inschrijving RNI staat los van de Westlandse procedure inschrijving arbeidsmigranten. Daarom ook is er geen sprake van toekomstige besparingen.

Omdat de werkzaamheden RNI door het rijk worden gefinancierd, heeft het geen negatieve invloed op de gemeentelijke begroting. Vergoeding staat ook los van de uitkering gemeentefonds.

De cijfers, aantallen en bedragen zijn niet te voorspelen. We rekenen op minimaal 2.000 inschrijvingen. Omdat de economie, en dus ook komst van arbeidsmigranten (die nog geen BSN hebben), niet te voorspelen is, zullen ook de resultaten van 2016 geen zekerheid geven over 2017.

Wethouder P. Ouwendijk

Vooraf

Allereerst dank voor de algemene beschouwingen vanuit uw raad ten aanzien van de begroting 2016-2019.

We leggen een sluitende meerjarenbegroting voor die de toets der kritiek ruimschoots kan doorstaan. Dit document, aangevuld met een mondelinge en een schriftelijke vragenronde en een uitgebreide behandeling in de verzamelcommissie van vorige week dinsdag kan, zo is gebleken uit de schriftelijke 1e termijn op brede steun in deze raad rekenen. Na deze schriftelijke 1e termijn volgt dinsdag nog een 2e termijn tijdens de mondelinge behandeling door de raad.

Er is sprake van een voorzichtig economisch herstel. Een positieve ontwikkeling waar Westland helaas niet in vooroploopt. Dit geldt in lokaal perspectief, denk aan de corop regio Delft MD Westland. Echter, ook de metropool Rotterdam Den Haag blijft achter bij regio’s als Amsterdam en Eindhoven. De recessie heeft hier blijkbaar steviger huisgehouden dan elders en ook het herstel lijkt langzamer op gang te komen. Wij zijn voorzichtig ondanks het landelijke groeicijfer van 2% in 2015 resp. 2,4% (verwacht) in 2016. Maar, we zijn wel voorzichtig positief dus.

In deze reactie wordt per onderwerp ingegaan op uw visie, verzoeken en aandachtspunten bij de begroting 2016-2019.

Daarbij geldt wel dat ik niet opnieuw zal ingaan op reeds eerder gestelde (en beantwoorde) vragen. Hiervoor verwijs ik kortheidshalve naar de beantwoording van ons college op de schriftelijke vragen van de raad en naar hetgeen besproken is in de verzamelcommissie van 3 november jl.

Financieel beleid

Het aanbieden van een sluitende meerjarenbegroting en een beperkte lastenstijging voor de inwoners zijn belangrijke pijlers in ons streven naar financiële duurzaamheid.

Zoals u reeds heeft geconstateerd, is het gelukt om de raad andermaal een sluitende meerjarenbegroting aan te bieden.

In de begroting 2016 houden wij vast aan het uitgangspunt dat wij in het kader van financiële duurzaamheid hanteren: de woonlasten stijgen met niet meer dan de inflatie en wij voeren geen nieuwe belastingen in. De inflatiecorrectie is in deze begroting geraamd op 1,2 %. Wij beperken met de toepassing van dit uitgangspunt de financiële druk op onze inwoners.

Voor wat betreft het meerjarig perspectief: de in september ontvangen circulaire over de algemene uitkering draagt bij aan ons voorzichtig positieve beeld over de financiële positie van de gemeente Westland. Positief omdat in meerjarig perspectief een toenemende algemene uitkering uit het gemeentefonds wordt aangekondigd, voorzichtig omdat er nog de nodige onzekerheid is over het zich daadwerkelijk voordoen van de positieve effecten van de genoemde septembercirculaire. Wij hebben oog voor de nog aanwezige kwetsbaarheid van de economische groei, het sterk wisselende karakter van de cijfers in de circulaires en de risico’s in de uitvoering van de drie decentralisaties.

OZB

Als doelstelling ten aanzien van het OZB-tarief is in het CollegeWerkProgramma opgenomen dat de gemeentelijke woonlasten gemiddeld met niet meer dan het inflatiepercentage stijgen. Voor de OZB geldt dat uiterlijk in 2018 de macronorm niet meer wordt gehanteerd als stijgingspercentage.

Indien het financieel haalbaar is zullen we de macronorm eerder loslaten, maar voor de begroting 2016-2019 achten wij dit nog niet verstandig.

Wij kiezen voor solide gemeentefinanciën. Wij zijn voorzichtig positief en kiezen daarom voor bestendiging van het bestaande beleid ten aanzien van de woonlasten (incl. de OZB) mede met het oog op een aantal onzekerheden (zoals asbest, bodemverzakkingen, 3D).

Voor de verhoging van de OZB geldt overigens dat we de bruto-macronorm nog nooit hebben overschreden. Omdat wij ons vanaf het begin af aan hebben gehouden aan de macronorm, voelen wij ons niet moreel verplicht rekening te houden met de overschrijdingen van de macronorm door andere gemeenten in onze begroting. Uitgaan van de bruto-macronorm van 2,7% vormt hiermee dan ook de bestendige lijn waar het gaat om de verhoging van de OZB.

Afvalstoffenheffing

In de begroting is het gelukt om de woonlasten met niet meer dan de inflatie te laten stijgen. Ten aanzien van de afvalstoffenheffing ontbreekt de noodzaak om een voorziening afval te vormen aangezien de lasten hoger zijn dan de baten. De ontvangen heffingen worden namelijk volledig ingezet ter dekking van de kosten. Wanneer er nu een voorziening wordt ingesteld, zou dit neerkomen op een ‘lege’ voorziening en dit heeft geen meerwaarde.

Op het moment dat het totaal van de geraamde heffingen de geraamde lasten gaat overschrijden, zal in lijn met de voorschriften uit het BBV worden bekeken of deze middelen in een reserve of voorziening moeten worden gestort. Daarbij geldt dat efficiencyvoordelen of voordelen behaald uit onderhandelingen aan de bestemmingsreserve toegevoegd mogen worden.

Financiële duurzaamheid

Om de financiële duurzaamheid verder te vergroten, is als onderdeel van de begroting het voorstel opgenomen om de reserve Financiële Soliditeit waardevast te maken. Dit betekent dat wij de inflatie over deze reserve niet langer inzetten als algemeen dekkingsmiddel maar aan de reserve toevoegen. Hiervoor ramen wij een bedrag van structureel € 1,25 miljoen. Het effect hiervan is tweeledig: het leidt tot een versterking van de eigen vermogenspositie (en daarmee het weerstandsvermogen) en zorgt daarnaast voor een lagere behoefte aan externe financieringsmiddelen, doordat de bestedingsruimte in de exploitatie afneemt. Dat heeft een positief effect op de hoogte van de schuldpositie.

Ik constateer dat het voorstel om de financiële duurzaamheid verder te vergroten kan rekenen op uw steun. Het gaat hierbij ook zeker niet om een papieren en boekhoudkundige oplossing.

Over de wijze waarop het vergroten van de financiële duurzaamheid vorm krijgt, blijkt er behoefte aan een eenvoudigere werkwijze. Het voorstel van de fractie GBW voor amendering van de begroting, doet geen afbreuk aan het te bereiken effect op de financiële duurzaamheid. Zoals aangegeven in de begroting betekent dit wel dat de stelpost voor het deels rentevrij maken van het weerstandsvermogen niet kan komen te vervallen. De uitdaging die we vervolgens met elkaar hebben, is om het begrotingsjaar 2016 ook echt met een ruim jaarresultaat af te sluiten, zoals dit ook door de fractie CDA aangegeven wordt. Dit betekent dat er vooraf een begrotingsoverschot wordt geraamd, waar we ook daadwerkelijk op moeten sturen..

Schuldpositie

Het college ziet dat veel partijen, overigens net als het college, aandacht geven aan de schuldpositie. De hoogte daarvan is veroorzaakt door de omvangrijke grondpositie en de investeringsambitie in de Westlandse samenleving. Hiermee zijn ook belangrijke ontwikkelingen in Westland mogelijk gemaakt. Tegenover investeringen staat doorgaans de financiering met aangetrokken geldleningen. Daarbij is het wel zo dat de rentelasten van de schuld binnen de begroting goed te dragen zijn. Meerjarig is er sprake van batige begrotingssaldi.

In de eerstkomende jaren wordt een lichte oploop van de schuldpositie voorzien. Hierbij

wordt uit gegaan van een jaarlijks investeringsvolume van € 30 mln. Dit investeringsvolume is afgestemd op het werkelijk gemiddelde jaarlijkse investeringsvolume over de periode 2004-2014.

Wij zijn van mening dat dit uitgangspunt een meer realistische benadering van de toekomstige ontwikkeling van de schuldpositie weergeeft ten opzichte van het totaal geraamde investeringsvolume in de begroting 2016-2019, aangezien dit het in de afgelopen jaren daadwerkelijk gerealiseerde investeringsvolume weerspiegelt. Investeringen blijken in de praktijk, veelal door externe omstandigheden, soms later te worden afgerond dan gepland.

En inderdaad neemt de schuldpositie minder toe dan eerder was voorzien!

Zoals opgenomen in het Collegewerkprogramma spannen wij ons in om de stijgende trend van de schuldpositie positief te beïnvloeden.

·    In 2015 is per saldo door de gemeente aan ONW (Ontwikkelingsmaatschappij Het Nieuwe Westland C.V./B.V.) € 15,5 miljoen meer grond verkocht dan aangekocht.

·    Nieuwe investeringen die noodzakelijk zijn in het kader van bereikbaarheid en verkeers-veiligheid zijn gedekt door herprioritering binnen het MIP.

·    En door het eerder genoemde voorstel vergroten wij de financiële duurzaamheid.

Gewenst detailniveau

Bij de beantwoording van de raadsvragen en de behandeling in de verzamelcommissie is duidelijk geworden dat er door een enkele fractie een ander detailniveau ten aanzien van diverse specificaties nodig wordt geacht. Het lijkt me hierbij goed om aan te geven dat de productenraming als zelfstandig boekwerk in samenspraak met de raad enige jaren geleden juist is afgeschaft.

Op grond van de recent geactualiseerde financiële verordening autoriseert de raad de begroting op programmaniveau. Dit past goed bij de kaderstellende rol van de raad (sturing op hoofdlijnen). In het ontwikkeltraject van de programmabegroting, dat in goed overleg en in samenwerking met de raad doorlopen is, is het huidige niveau van informatievoorziening in de begroting ook als toereikend aangemerkt.

Stelpost kapitaallasten

De stelpost kapitaallasten, zoals deze al geruime tijd onderdeel uitmaakt van de begroting, heeft een logisch verband met de realistische benadering van het investeringsvolume. De stelpost kapitaallasten is in de afgelopen jaren ruimschoots ingevuld, waarmee het structurele karakter van de stelpost zich ook in de praktijk heeft aangetoond.

De provincie heeft eerder opgemerkt dat de stelpost wel incidenteel opgenomen kan worden (in het begrotingsjaar), maar dat men deze niet structureel meeneemt ter bepaling van het materiële begrotingsevenwicht. De stelpost an sich stelt de provincie daarmee niet ter discussie. Wij blijven van mening dat gezien het structurele karakter de stelpost op een juiste wijze verwerkt is in de begroting.

Houdbaarheidstest

Over de uitkomsten van de houdbaarheidstest van de VNG bent u eerder geïnformeerd waarbij ook het ingevulde VNG-model is aangeleverd. Tijdens de verzamelcommissie is ingegaan op een aantal nadere vragen. Duidelijk aangegeven is dat er slechts een beperkt deel van de gegevens door de gemeente wordt ingegeven. Deze gegevens sluiten aan op de u bekende cijfers uit de jaarrekening 2014 en de bijgestelde begroting 2015. De invoer van deze gegevens is correct en kunnen we zodoende niet aanpassen.

Het model genereert op basis van deze gegevens zelf de uitkomsten van de test, waaronder ook de prognose van de opbrengsten van de grondpositie. Zoals gemeld, zijn wij van mening dat de gegenereerde uitkomsten een te positief beeld geven van de ontwikkeling van de schuldpositie.

In de verzamelcommissie is de gemeente Den Haag naar voren gebracht als lichtend voorbeeld, waar het zou gaan om de presentatie van de kengetallen met betrekking tot o.a. de schuldpositie. Wij hebben evenwel de voorschriften in dit verband van de mei-circulaire van het ministerie van Binnenlandse Zaken op de voet gevolgd en hebben zelfs meer informatie verstrekt op dit gebied dan de genoemde gemeente.

Invoering Vennootschapsbelasting

Voor de vennootschapsbelasting is reeds eind 2014 gestart met de voorbereidende werkzaamheden. Door de landelijke onduidelijkheid rondom de wetgeving en de interpretatie hiervan en het nog ontbreken van overeenstemming met de Belastingdienst over uitvoeringsafspraken is de planning aangepast. Momenteel wordt de inventarisatie afgerond. Zodra de resultaten bekend zijn, wordt er een presentatie aan het ROF voorbereid.

Gelet op het bovenstaande is in de begroting 2016 nog geen extra last opgenomen voor de invoering van de Vpb. Op dit moment is het nog te vroeg om een bedrag aan te geven. De consequenties voor Westland lijken vooralsnog beperkt. Verwerking van de eventuele financiële effecten voor de begroting zullen we betrekken bij de 1e actualisatie 2016/ de Voortgangsrapportage CWP 2016-2020.

Digitalisering

Het verbeteren van de externe dienstverlening en het realiseren van een betrouwbare en vooral digitale overheid is één van de doelstellingen uit het Collegewerkprogramma. Hiertoe is het Masterplan digitalisering opgesteld welke geagendeerd is geweest in de commissie EFO van 11 februari 2015. Het Masterplan is een kaderstellend document. Het plan is een nadere uitwerking van de gemeentelijk doelstelling en sluit aan op de landelijke en wettelijke ontwikkelingen die met digitalisering worden nagestreefd en welke resultaten daarvoor nodig zijn. Het plan bevat daarnaast een uitvoeringsstrategie waarvan verwacht wordt dat die een positieve bijdrage levert aan het bereiken van onze meerjaren ambities.

Zoals eerder toegezegd komen wij bij de uitwerking van de begroting 2017 met een dekkingsplan voor het resterende deel.

Wij herkennen ons niet in uw opmerking dat wij als gemeente niet aantoonbaar op orde en in control zijn. Zoals aangegeven komen wij nog in het 4e kwartaal van dit jaar met het informatiebeveiligingsbeleid en informatiebeveiligingsplan. Daarnaast baseren wij ons ook op de uitspraak van de visitatiecommissie van de VNG. Daarin geeft deze commissie aan dat zij van mening is dat gemeente Westland goed op weg is om de informatieveiligheid voor haar burgers te borgen. In het verslag van de visitatiecommissie kunt u lezen hoe wij de koppeling tussen informatieveiligheid en privacy hebben ingericht.

Wij zijn van mening dat er voldoende wordt gestuurd op digitalisering in relatie met (landelijke) ontwikkelingen, informatieveiligheid en privacy. Ons is bekend dat een deel van deze ambities nog niet financieel vertaald is in de meerjarenbegroting maar, zoals eerder toegezegd komen wij daar bij de begroting 2017 bij u op terug.

SROI

Het boeken van resultaten met SROI heeft onze aandacht. In het huidige beleid van de gemeente Westland is het sinds 2013 al zo dat de beoordeling van het SROI-voorstel beoordeeld wordt door het werkgeversservicepunt. Wij zullen hierop actie ondernemen om te zorgen dat deze afspraken beter worden nageleefd.

Hierbij is het zo dat SROI vanuit de aanbestedingswet gebonden is aan strikte regels. Er kan dus geen sprake van het bevoordelen van Westlandse ondernemers. Alleen de ondernemer aan wie de opdracht wordt gegund, stemt met het werkgeversservicepunt de wijze van invulling af.  

Daarnaast kan het behaalde resultaat vanuit SROI niet worden beoordeeld vanuit de gerealiseerde banen. SROI richt zich op werkervaringsplaatsen en dus gaat het hier bijvoorbeeld ook om bijvoorbeeld stageplekken en andere tijdelijke plaatsingen.

Tenslotte

Velen van uw hebben de organisatie complimenten gemaakt voor de voorspoedige wijze waarop dit proces is gelopen. Die breng ik met genoegen over. Ook voor het college is dit het moment om de organisatie te danken voor haar medewerking bij de totstandkoming van de begroting 2016

Wethouder M. el Mokaddem

CDA:

Dank voor uw steun voor de ingezette lijn op Patijnenburg en de intensivering op MVO Westland

Er zijn de afgelopen periode flinke verbeterslagen gemaakt op het gebied van communicatie. Waar u vooral op doelt is omgevingsmanagement. Hoe neem je bij ruimtelijke ontwikkelingen de omgeving mee? Het college erkent dat het altijd beter kan. Vaak zijn wij daarin ook afhankelijk van de partij die daarvoor verantwoordelijk is bijv provincie Zuid-Holland.

Miljoenen mensen zijn op de vlucht geslagen vanwege oorlog. Als Nederland worden wij nu geconfronteerd met mensen die een veilig onderkomen zoeken. Daarbij doet het rijk een beroep op alle gemeenten een bijdrage te leveren in het oplossen van dit vraagstuk. Wij gaan graag met u in gesprek over het Westlandse antwoord op het vraagstuk inzake vluchtelingen, asielzoekers en statushouders. Hiervoor ontvangt u spoedig een voorstel. Zoals eerder gememoreerd willen wij dit op een ordentelijke manier doen.

WV:

Het voornemen afschaffen kwijtschelding waterzuiveringsheffing slaat hard neer op circa 2400 huishoudens in Westland. Dit zal bij veel gezinnen mogelijk zorgen voor financiële problemen. In het belang van deze gezinnen en ondersteund door o.a. de cliëntenraad Sociale Zaken Westland en andere Westlandse maatschappelijke organisaties, vragen wij aandacht voor de gevolgen van de voorgenomen maatregel. Daarbij betreuren wij dat dit voornemen niet eerst besproken is met de gemeenten die hierdoor geraakt worden en dat ons niet gevraagd is mee te denken in alternatieve oplossingen.

Op het gebied van burgerparticipatie zijn wij op de goede weg: bijvoorbeeld Buurt in Uitvoering, burgerinitiatief Waterman Natuurlijk, structuurvisie, buurtpreventie, jeugdbeleid, innovatiefonds Sociaal Domein, etc.. Daarnaast zijn wij bezig met het opzetten van een Westlandse Burgerpanel en Ondernemerspanel en is er een ambtelijke werkgroep Burgerparticipatie. Inzake het nog beter betrekken van de samenleving bij ruimtelijke ontwikkelingen willen wij inzetten op omgevingsmanagement.

Dank voor het complimenten mbt het behalen van de taakstelling van 6,8 miljoen op de organisatie.

LPF:

Het opwerken van topsportbeleid doen wij samen met de sporters en sportorganisaties. We hebben voor het reces een topsportsessie georganiseerd met o.a. Stichting Topsport Westland, Westlandse topsportverenigingen, topsporters, bedrijfsleven, Topsport Den Haag en Sportservice Zuid-Holland. De input van deze sessie is gebruikt voor het in de maak zijnde beleid. Wij gaan dit voor het einde van het jaar met deze groep bespreken, waarna er in het voorjaar een voorstel naar de gemeenteraad komt. We zijn dus al uit de startblokken en bijna bij de finish.

Wij nemen afstand van de opmerking die u maakt, dat vluchtelingen/asielzoekers Europa 'overspoelen'. Miljoenen mensen zijn op de vlucht geslagen vanwege oorlog. Als Nederland worden wij nu geconfronteerd met mensen die een veilig onderkomen zoeken. Daarbij doet het rijk een beroep op alle gemeenten een bijdrage te leveren in het oplossen van dit vraagstuk. Het moge duidelijk zijn dat wij met elkaar hierover van mening verschillen. Wij gaan graag met u in gesprek over het Westlandse antwoord op het vraagstuk inzake vluchtelingen, asielzoekers en statushouders. Hiervoor ontvangt u spoedig een voorstel. Zoals eerder gememoreerd willen wij dit op een ordentelijke manier doen.

GBW:

Het goed informeren van onze inwoners, bedrijven en verenigingen is een belangrijke taak van de gemeente. Wij doen dit op een goede en zorgvuldige manier, maar er is altijd ruimte voor verbetering. Wij erkennen dat bij ruimtelijke ontwikkelingen dit beter kan. Wij zijn in gesprek met marktpartijen en provincie om te bezien welke maatregelen genomen kunnen worden om het omgevingsmanagement in projecten te verbeteren.

Er heeft zich niemand gemeld van de zwembaddirecties om het mogelijke probleem wat u omschrijft, te adresseren.

Dank voor uw dankwoorden aan de organisatie. Wij zijn trots op onze ambtenaren die altijd klaar staan voor onze inwoners, bedrijven verenigingen, gemeenteraad en college. Wij delen uw zorgen mbt het politieke klimaat in relatie tot de organisatie. Wij komen daar in tweede termijn op terug.

VVD:

Zoals u in de voortgangsrapportage 3D heeft kunnen lezen, is er een aanpak vanuit participatie gemaakt met de scholen en Patijnenburg voor jongeren die van het speciaal onderwijs/ praktijkschool afkomen.

Uw beeld over de vorderingen mbt de Westlandpas klopt niet. Wij hebben u eerder geïnformeerd dat wij in december met een voorstel komen. Het wordt een pas voor alle Westlanders, dus ook voor minima.

Wij hebben u eerder het aanbod gedaan in de commissie EFO om suggesties/opmerkingen over de website via de griffie bij ons aan te leveren. Wij hebben ook toen op vragen van WV en LPF over de zoekmachine aangegeven dat aan de vindbaarheid gewerkt wordt. Tegelijk is het niet realistisch Google, die miljarden investeert in de zoekmachine, te vergelijke met een zoekmachine van de gemeente.

Dank voor de complimenten aan de organisatie, die zullen wij overbrengen.

PW:

Dank voor de complimenten aan de organisatie, die zullen wij overbrengen.

Wij zijn met u in gesprek over Jeugd, WMO en Particpatie, daarnaast zijn we ook in gesprek met organisaties die betrokken zijn in het sociaal domein, om zo met elkaar te komen tot weloverwogen keuzes.

 

Miljoenen mensen zijn op de vlucht geslagen vanwege oorlog. Als Nederland worden wij nu geconfronteerd met mensen die een veilig onderkomen zoeken. Daarbij doet het rijk een beroep op alle gemeenten een bijdrage te leveren in het oplossen van dit vraagstuk. Wij gaan graag met u in gesprek over het Westlandse antwoord op het vraagstuk inzake vluchtelingen, asielzoekers en statushouders. Hiervoor ontvangt u spoedig een voorstel. Zoals eerder gememoreerd willen wij dit op een ordentelijke manier doen.

Wethouder M.A.A. de Goeij-van der Klugt

Uit de verschillende bijdragen blijkt waardering voor de invoering van de nieuwe taken op het gebied van (jeugd)zorg en WMO.  Alle fracties onderstrepen het belang om 2016 nieuw integraal beleid vast te stellen, waarbij we voor de uitdaging staan de zorg zodanig in te richten dat zij aansluit bij de leefwereld van onze burger: Dat zij goede zorg en ondersteuning ervaren. De transformatie gaat immers over kwaliteit van zorg en de verbinding met welzijn. Daarbij moeten we voorkomen dat accountants in het kader van rechtmatigheid gaan bepalen of wij goede zorg geleverd hebben en wij daartoe een nieuwe bureaucratie optuigen. Maatwerk leveren om mensen te helpen en totale controle/inzicht op de afzonderlijke budgetten kan hierbij conflicterend zijn. (GBW)

Innovatiefonds (WV- LPF- PW)

Met het innovatiefonds willen wij burgers, verenigingen en organisaties stimuleren om initiatieven te nemen en samen te werken op nieuwe vormen van zorg en welzijn. De eerste tranche van

€ 500.000 heeft veel denkkracht op gang gebracht en mooie projecten zijn gehonoreerd. Deze kennen een looptijd van 2 jaar. Op dit moment oriënteren wij ons op de voortgang van de gehonoreerde projecten. In januari kunnen wij u informeren over de stand van zaken. Op dit moment is nog niet helder of wij aan een nieuwe tranche dezelfde voorwaarden zullen stellen, maw of de verordening die door U is vastgesteld wel/niet aanpassing behoeft. Uiteraard zullen wij u daarbij betrekken.

Financiering zorg (WV)

Er zijn opmerkingen gemaakt over de geraamde budgetten. Deze zijn gebaseerd op de daadwerkelijke geleverde zorg in het 1e halfjaar 2015. Wij gaan ervan uit dat het 2e halfjaar eenzelfde zorgvraag laat zien. Wij kunnen daarbij niet terugvallen op ervaringscijfers. Vandaar de keuze om een flinke risico-opslag van ruim 3 mio euro in het budget op te nemen. Er is dus een extra bedrag geraamd. Daarmee is de begroting 3D realistisch. Het is juist dat wij in 2016 het beleid 2015 voortzetten. Er is immers geen nieuw beleid op basis waarvan wij veranderingen in kunnen zetten. Dit sluit overigens aan bij uw opmerking om burgers niet de dupe te laten worden van de chaotische overdracht vanuit het Rijk. Dat is precies wat U als Raad gedaan heeft door te kiezen voor een zorgvuldige invoering oa door de zachte landing te faciliteren.

Reserve 3D(LPF)

De fractie van de LPF geeft aan er geen voorstander van te zijn de reserve WMO om te zetten in een ‘reserve sociaal domein’. Dit past echter in de integrale aanpak die wij voorstaan en die ingezet is door het Rijk. Het gaat niet meer om jeugd OF de volwassene, maar om EN; dus het gezin. Daarvoor is zowel inzet van budgetten jeugd, wmo en participatie nodig. Het zou dus vreemd zijn om bij de egalisatiereserve wel een onderscheid te maken.

De uitkering via het gemeentefonds wordt ontschot toegekend. Voor overschotten/tekorten houden we vast aan de systematiek die jarenlang succesvol was: overboeken naar de egalisatiereserve. Dit heeft voorkomen dat WMO-middelen terugvloeiden naar de algemene middelen en ingezet konden worden op bijv. lantaarnpalen.  Door voortzetting van dit beleid blijven de middelen beschikbaar voor het sociale domein.

In de P&C-documenten zullen wij rapporteren over mutaties in de reserve, dat valt vervolgens onder het budgetrecht van uw Raad.

Kwetsbare 18+ jongeren (VVD)

Wij zijn het eens dat een sluitend aanbod voor deze groep zeer noodzakelijk is. Een eerste stap daarin is door binnen het SKT Jeugd 23- te hanteren. Hoeveel jongeren het in Westland betreft heb ik op dit moment niet paraat. Ik stel voor hier in de commissie op terug te komen.

Wethouder A.W. Meijer

Communicatie - ruimen graven (CDA)

Wij gaan zorgvuldig om met dit onderwerp. Op verschillende wijzen informeren wij nabestaanden over een op handen zijnde ruiming. Een jaar vooraf (wettelijk is een half jaar) plaatsen wij bordjes op de begraafplaats waarop wordt aangegeven welke graven geruimd gaan worden. Daarnaast worden de belang- en rechthebbenden, wanneer deze bij ons bekend zijn, per brief geïnformeerd. Informatie over de ruiming wordt ook op de website aangegeven. Hierop worden echter geen namen genoemd. Wanneer hier vragen over zijn, kan men contact opnemen via het KCC. Door op verschillende wijzen te communiceren zetten we er op in zo veel mogelijk nabestaanden te informeren en vragen voorafgaand aan de ruiming te beantwoorden.

Nieuwbouw gemeentehuis (WV)

De opvatting van de fractie Westland Verstandig over de nieuwe gemeentehuizen is bekend. Uw fractie was, is en blijft hiervan tegenstander. Het college respecteert deze opvatting. Het college respecteert echter niet de uitspraak (en het gedrag) van uw fractie er alles aan te zullen doen om de nieuwbouw tegen te houden. Het is een groot goed te leven in een democratische rechtstaat waarin langs democratische weg genomen besluiten ook worden gerespecteerd. Voor de nieuwbouw van de gemeentehuizen zijn na een lange periode van discussie inmiddels drie raadsbesluiten genomen. Het college geeft (als uitvoeringsorgaan) uitvoering aan de raadsbesluiten. Uw raad heeft kaders gesteld (bouwen binnen bestemmingsplan en jaarlijkse exploitatielasten lager dan 3,7 mln euro. Het college is verheugd te constateren dat de aanbestedingsprocedure zeer succesvol is afgerond binnen het gestelde kader en geheel volgens het vastgestelde tijdschema. De uitvoering is er nu op gericht om beide gebouwen conform tijdpad per 1 juli 2017 in gebruik te nemen.

De fractie Westland Verstandig stelt wederom weer vragen, die in min of meer gelijkluidende zin, eerder in de afgelopen jaren aan de orde zijn geweest en derhalve ook beantwoord. In de afgelopen jaren zijn stellingen geponeerd, onjuiste conclusies getrokken, zaken uit de context gehaald en onwaarheden verkondigd. In een democratie als de onze, mag dit (gelukkig). Echter, de vele vragen (naar de bekende weg), waarbij een veelvuldige herhaling van min of meer dezelfde vragen worden gesteld zijn naar de opvatting van het college niet meer bedoeld om verhelderend te werken en dragen ook niet meer bij aan de democratische besluitvorming; de raadsbesluiten zijn immers genomen. Het college constateert dat de vele vragen een (bijna) verlammende werking op de (ambtelijke) organisatie tot gevolg heeft. Het beantwoorden van vragen (die reeds eerder in min of meer gelijke zin zijn gesteld) en derhalve reeds eerder zijn beantwoord trekt een zware wissel op de organisatie. Het college acht dit niet (meer) verantwoord en zal derhalve niet meer in gaan op gestelde vragen waarvan de antwoorden (in de afgelopen jaren) reeds zijn verstrekt.

Bijdrage wandel-fietsroute (WV)

De planvorming rond het gebied van FloraHolland is door de ontwikkeling van de economie en de Greenport-HortiCampus flink gewijzigd. Het oorspronkelijke plan (met rotonde bij de Molenlaan en fietsbrug) wordt hierdoor niet uitgevoerd. De gewijzigde planvorming heeft ook consequenties in de ontwikkelingen van het omgevingsverkeer. Hiertoe doet het college het voorstel aan te haken bij het provinciale plan om het fietsverkeer te verbeteren op de route Rijswijk-Naaldwijk. Hiernaast is reeds overleg gestart met de provincie en FloraHolland om de algehele verkeersafwikkeling in dit gebied te onderzoeken. Ook knooppunt Bruinsma wordt hierin meegenomen. De wens om de fiets- en voetgangersvoorzieningen rond FloraHolland te verbeteren staat nog steeds overeind.

Groenonderhoud (WV)

De gemeenteraad heeft zeer recent de beheerplannen voor de openbare ruimte voor de jaren 2016-2018 vastgesteld. Hierbij is een uitspraak gedaan over het kwaliteitsniveau en is het beschikbare budget aan de orde geweest. Reeds meerdere malen is aangegeven dat voor iedere boom die wordt gekapt er in Westland twee worden geplaatst. Ook is diverse malen aangegeven dat dit vaak niet op dezelfde plaats kan; juist ook om redenen die de fractie Westland Verstandig noemt. Het gaat erom dat Westland door uitvoering van dit beleid “groener wordt” (meer bomen aan het einde van deze collegeperiode dan bij de start).          

Betere infrastructuur (GBW)

Heel goed dat uw fractie de goede samenwerking benoemt tussen Rijk, provincie en gemeente. Samenwerken is essentieel om tot betere resultaten te komen. Het college zou hier graag ook de goede samenwerking willen benoemen met het voormalige stadsgewest Haaglanden en de stadsregio Rotterdam (nu de Metropoolregio Rotterdam Den Haag) en de steden Den Haag en Rotterdam.

Verkeersveiligheid (VVD)

Goed te constateren dat uw fractie verkeersveiligheid rondom scholen ook belangrijk vindt. Kennelijk leeft binnen uw fractie het idee dat het programma School op Seef het college en de raad ontslaat van de verplichting om niet scherp te blijven op onveilige situaties rondom scholen. Het programma School op Seef heeft zeven doelstellingen, waar onder de doelstelling dat de schoolomgeving en de schoolroutes veilig zijn ingericht.

Beheerplannen Openbare Ruimte (VVD)

Het benodigde budget is op basis van algemene normkosten en het huidige areaal gecalculeerd op ca. 49 miljoen euro. Het programmatisch beheer en onderhoud van de gemeente Westland zal binnen het huidige begrotingsbeslag voor beheer en onderhoud van de openbare ruimte (fysieke leefomgeving) worden uitgevoerd. Dit bedraagt ca. 45 miljoen euro.

Waterkering De Lier (VVD)

Er heeft reeds besluitvorming plaatsgevonden over de waterkering in De Lier. Fijn te vernemen dat u de inzet daarbij prijst van het college en het Hoogheemraadschap van Delfland om de verhoogde kering in te passen in de omgeving. De aanname met betrekking tot het ophogen van de tuinen is niet correct. Het gebied dient sowieso te worden opgehoogd naar Keurhoogte. De aanname met betrekking tot het afwaarderen van kades en lichamen is eveneens niet correct. Het betreft hier een leggerwijziging en geen afwaardering. Op verzoek van de bewoners wordt de boezemkade verlegd, zodat zij “binnendijks” komen te wonen.

 

 

 

             

Reacties ((geen reacties geplaatst))

Nog geen reactie geplaatst

Plaats een reactie

U bent vrij om te reageren met behoud van respect en fatsoen. Kleineren is not done. Alle geplaatste reacties worden een paar keer per dag nagekeken en zijn niet direct zichtbaar. Dus even geduld aub.