Mensen met buitenlandse afkomst vaker door politie gecontroleerd

Nederland 02.03.2024 - Mensen die zelf, of van wie een of beide ouders in het buitenland geboren zijn, zeggen vaker dat ze gecontroleerd zijn door de politie dan mensen met een Nederlandse herkomst.

Daarbij vinden ze minder vaak dat de politie hen toen rustig, respectvol en correct heeft behandeld. Ook denken ze vaker dat hun afkomst, huidskleur of uiterlijk een reden was voor de controle. Dat meldt het CBS op basis van de Veiligheidsmonitor 2023.

De Veiligheidsmonitor is een tweejaarlijkse enquête waarin onder meer gevraagd wordt naar slachtofferschap van criminaliteit, veiligheidsbeleving en de relatie tussen burgers en politie. In 2023 hebben ruim 180.000 Nederlanders van 15 jaar of ouder aan dit onderzoek deelgenomen. De vragen over politiecontroles zijn in 2023 voor het eerst gesteld.

Tweede generatie vaker gecontroleerd
In 2023 zei 8% van de mensen met Nederlandse herkomst dat zij in de afgelopen twaalf maanden gecontroleerd zijn door de politie. Bij mensen die buiten Nederland geboren zijn was dit 9%. Bij de tweede generatie (zelf geboren in Nederland, hun ouder(s) in het buitenland) is dat met 11 procent het hoogst. Vooral mensen met in Marokko, Turkije of Suriname geboren ouder(s) gaven dit relatief vaak aan.

Jonge mannen worden over het algemeen het vaakst door de politie gecontroleerd. Bij de tweede generatie jonge mannen met in Marokko, Turkije of Suriname geboren ouder(s) gebeurt dat het vaakst. 32% van de Nederlands-Marokkaanse jonge mannen (15 tot 25 jaar) is naar eigen zeggen de afgelopen twaalf maanden door de politie gecontroleerd. Van de jonge mannen met Nederlandse herkomst gaf 21% aan door de politie te zijn gecontroleerd.

Reden controle vaker onduidelijk bij herkomst buiten Nederland
De meeste mensen die gecontroleerd zijn, zeiden dat de politie hen (bij de laatste keer) vertelde waarom dat was (86%). De meesten (89%) vonden die reden ook duidelijk. Bij de gecontroleerde mensen met een herkomst buiten Nederland was dit lager: 78% was verteld wat de reden voor controle was, 84% vond die duidelijk. Nederlands-Turkse tweede generatie voelt zich minst vaak correct behandeld De meerderheid (80 procent) van de mensen die zijn gecontroleerd zei dat de politie hen bij de laatste controle rustig, respectvol en correct heeft behandeld. Bij de Nederlands-Turkse tweede generatie vindt 62% dat de politie hen tijdens de laatste controle rustig, respectvol en correct heeft behandeld. Bij de Nederlands-Marokkaanse en Nederlandse-Surinaamse tweede generatie was dat respectievelijk 66 en 70%.

Afkomst, huidskleur of uiterlijk reden voor controle, denkt 1 op 3 Nederlands-Marokkaanse tweede generatie
Volgens 9% van de mensen die zijn gecontroleerd door de politie was hun afkomst, huidskleur of uiterlijk een reden voor de controle. Van de mensen met een Nederlandse herkomst dacht 4% dit. Mensen van de Nederlands-Marokkaanse tweede generatie zeiden het vaakst te vermoeden dat afkomst, huidskleur of uiterlijk een rol heeft gespeeld bij de controle (35%). Bij de tweede generatie met ouder(s) geboren in Turkije of Suriname was dit 31%.

Verschillen in ervaring met de politie tussen mensen van verschillende herkomstgroepen en generaties kunnen deels te maken hebben met een andere samenstelling van de groepen. De in Nederland geboren tweede generatie is bijvoorbeeld jonger en woont vaker in stedelijk gebied. Daarom is bekeken of uitkomsten samenhangen met verschillen in geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en stedelijkheid van de woongemeente tussen de groepen. Dat bleek nauwelijks het geval. Wel werden na controle voor deze kenmerken de herkomstverschillen in het percentage dat zei door de politie gecontroleerd te zijn kleiner.